Ελλάδα: Ένα sprint… μαραθωνίου

By David Gardner και Kerin Hope

Καθώς ξεκινούν οι καλοκαιρινές διακοπές για την Ελλάδα, η οποία ήδη αντιμετωπίζει το πρόβλημα της ύφεσης, οι οδηγοί φορτηγών δημοσίας χρήσης απεργούν οδηγώντας σε παράλυση τη χώρα, με προβλήματα στην παροχή καυσίμων και τροφίμων. Οι απεργοί ναυτεργάτες έχουν τρομάξει τα κρουαζιερόπλοια. Τα συνδικάτα του Δημοσίου αυτόν τον μήνα προχώρησαν στην έκτη γενική απεργία, δηλώνοντας εξοργισμένα από τις...

διαδοχικές φορολογικές αυξήσεις, τις σκληρές μειώσεις μισθών και συντάξεων και από το ενδεχόμενο απωλειών θέσεων εργασίας. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, στην Αθήνα βρίσκεται και επιτελείο της τρόικας.

Το θεσμικό τρίο, που απαρτίζεται από στελέχη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, βρίσκεται στην Αθήνα για να εξασφαλίσει ότι καταγράφεται πρόοδος στο αυστηρό πρόγραμμα λιτότητας και στο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων που υπέγραψε η σοσιαλιστική κυβέρνηση του κ. Γιώργου Παπανδρέου, ως προϋπόθεση για το πρόγραμμα στήριξης των 110 δισ. ευρώ από το ΔΝΤ και την ευρωζώνη, έτσι ώστε να αποφευχθεί το ενδεχόμενο χρεοκοπίας. Καθώς η 30μελής ομάδα τριγυρνάει στα ξενοδοχεία και στα κυβερνητικά κτίρια στο πλαίσιο του τριμηνιαίου ελέγχου, η Ελλάδα, που έχει ένα μακρύ και δυσάρεστο παρελθόν από ξένους εισβολείς, από τους Οθωμανούς έως τους Ναζί, θα μπορούσε να οδηγηθεί σε σύγχυση, καθώς διοικείται πλέον σχεδόν σαν ημιπροτεκτοράτο.

Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει μία αίσθηση αυτοπεποίθησης στον αέρα. Η Ελλάδα, η οποία φημίζεται για τα όργια των δημοσίων δαπανών και για το “μαγείρεμα” των βιβλίων, την ισχυρή διαφθορά και τη ληθαργική αναποτελεσματικότητα, ενδεχομένως να αλλάζει ολοκληρωτικά.

Το αποτέλεσμα δεν είναι σημαντικό μόνο για την ίδια τη χώρα. Η μετάδοση της φούσκας των δημοσίων δαπανών στην Ελλάδα συνέβαλε στη φούσκα στην πιστωτική αγορά και στην αγορά real estate της Ισπανίας και διαχύθηκε στην πιο αδύναμη περιφέρεια της ευρωζώνης σε τέτοιον βαθμό ώστε να αμφισβητηθεί ακόμη και η βιωσιμότητα του ευρώ.

Στην Ελλάδα τώρα πραγματοποιείται συρρίκνωση των δημοσίων δαπανών. Ορισμένες σημαντικές μεταρρυθμίσεις, όπως αυτή του συνταξιοδοτικού, ψηφίστηκαν από το κοινοβούλιο. Ολοκληρώθηκε και η απογραφή στον δημόσιο τομέα. “Το μυστήριο του πραγματικού αριθμού των δημοσίων υπαλλήλων επιτέλους θα λυθεί”, παρατηρεί ο υπουργός Οικονομικών κ. Γ. Παπακωνσταντίνου. Η κυβέρνηση προχωρά σε βήματα ανοίγματος της κλειστής οικονομίας, όπου υπάρχει στρέβλωση από τα τάγματα των κατοχυρωμένων συμφερόντων.

“Τους τελευταίους έξι μήνες οι Έλληνες μεγάλωσαν κατά έναν αιώνα”, δηλώνει η κ. Έλενα Παναρίτη, βουλευτής του ΠΑΣΟΚ και πρώην οικονομική αναλύτρια της Παγκόσμιας Τράπεζας, και συμπληρώνει: “Μέχρι πρότινος δεν καταλάβαιναν καν την έννοια της λέξης αγορά”.

Υπάρχει η ευρεία αντίληψη ότι η κρίση δημιούργησε μία σπάνια ευκαιρία για την αναμόρφωση της χώρας, στην οποία θα συναινέσει η κοινωνία για ριζικές αλλαγές και για αποκοπή από τα πιο δυσάρεστα χαρακτηριστικά της μεταοθωμανικής εποχής. “Αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα είναι επανάσταση”, υποστηρίζει ο κ. Νίκος Καραμούζης, αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος της EFG Eurobank. “Τώρα υλοποιούνται μέτρα που θα έπρεπε να είχαν ληφθεί πριν από 30 χρόνια”, συμπληρώνει.

Πίσω όμως από την ανάκαμψη της αισιοδοξίας υποβόσκει ο φόβος ότι τα πάντα μπορεί και πάλι να καταρρεύσουν. “Είναι σαν το bungee jumping”, αναφέρει ένας αξιωματούχος και συμπληρώνει: “Είναι θετικό, αλλά βρισκόμαστε στη φάση όπου δεν γνωρίζουμε εάν έχουμε φτάσει στον πάτο ή αν θα ανακάμψουμε”.

Η κυβέρνηση εκτιμά ότι μπορεί να προπορευτεί των στόχων που τέθηκαν στο μνημόνιο συνεργασίας με το ΔΝΤ και την Ε.Ε., που πέρασε από τη Βουλή τον Μάιο, απαιτώντας μείωση του ελλείμματος του προϋπολογισμού από 13,6% του ΑΕΠ το 2009, στο 8,1% φέτος. Κατά το πρώτο εξάμηνο του έτους, μείωσε το έλλειμμα του προϋπολογισμού κατά 45% (και το πρωτογενές έλλειμμα, εκτός τόκων, σε ποσοστό 64%), έναντι ετήσιου στόχου για μείωση κατά 40%.

“Έχουμε ανάλυση για το δυσμενέστερο σενάριο τόσο για τις δημόσιες δαπάνες όσο και για τα έσοδα και εκτιμούμε ότι υπάρχουν αρκετά περιθώρια ώστε να πετύχουμε τον στόχο του 8,1% στο τέλος του έτους”, δήλωσε ο κ. Παπακωνσταντίνου.

Το αποτέλεσμα δεν προκύπτει μόνο από μειώσεις μισθών και συντάξεων. Έχουν γίνει αντίστοιχες περικοπές σε πολλά επίπεδα δημοσίων δαπανών. Παρ’ όλα αυτά, οι στόχοι για τα δημόσια έσοδα δεν φαίνεται να επιτυγχάνονται παρά με τις μεγάλες αυξήσεις στους δασμούς των καυσίμων και στην έμμεση φορολογία όπως και του ΦΠΑ. Επιπλέον, μέρος της μείωσης των δαπανών προκύπτει από τις καθυστερήσεις πληρωμών σε προμηθευτές του Δημοσίου και των κεφαλαιουχικών επενδύσεων.

Το υπουργείο Οικονομικών προβλέπει ότι η ύφεση θα είναι ηπιότερη απ’ ό,τι είχε αρχικά προβλεφθεί. Αλλά ύστερα από 10 τρίμηνα συνεχούς κάμψης στην ιδιωτική επένδυση και μετά τη σημαντική μείωση των μισθών σε μία κλειστή οικονομία, στην οποία οι ξένες επενδύσεις αποτρέπονται από τη διαφθορά και τη γραφειοκρατία, οι παράγοντες αυτοί θα μπορούσαν να εμποδίσουν τον δρόμο προς την απεγνωσμένα απαιτούμενη ανάπτυξη.

Προς το παρόν, η αξιολόγηση της χώρας ως προς τις θεσμικές μεταρρυθμίσεις είναι θετική. Ο αριθμός των δήμων μειώθηκε και προχωρά η απογραφή των δημοσίων υπαλλήλων. Είναι σχεδόν έτοιμο το ταμείο χρηματοοικονομικής σταθερότητας για τις τράπεζες. Η ναυαρχίδα των μεταρρυθμίσεων, όμως, είναι το συνταξιοδοτικό. Ούτε και η χούντα δεν προχώρησε σε αναμόρφωσή του.

Η εποχή της συνταξιοδότησης στα 50 με πλήρη σύνταξη τελείωσε. Οι Έλληνες θα πρέπει να εργάζονται μέχρι τα 65, με 40 χρόνια συνεισφορών. Η νομοθεσία μένει να αξιολογηθεί από τους αναλογιστές, όμως η κυβέρνηση γνωρίζει ότι χαράμισε τους τέσσερις πρώτους μήνες της θητείας της λόγω της αναποφασιστικότητας. “Μακάρι να είχα έξι ακόμη μήνες για να προετοιμάσω τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού”, δηλώνει ο κ. Παπακωνσταντίνου και συμπληρώνει: “Όμως, εάν καθυστερούσαμε άλλους έξι μήνες, δεν ξέρω εάν θα καταφέρναμε να το περάσουμε”.

Σε πείσμα των ισχυρών και οργισμένων απεργιών και διαδηλώσεων, η διάθεση της κοινής γνώμης είναι μάλλον βαρύθυμη, παρά εμπρηστική. Ο υπουργός Οικονομικών, μάλιστα, υποστηρίζει: “Αυτό που είναι εντυπωσιακό αυτήν τη στιγμή είναι η έλλειψη πραγματικής αντίστασης στα μέτρα που λαμβάνουμε, τα οποία είναι πολύ σκληρά. Κι αυτό γιατί οι Έλληνες αναγνωρίζουν την πραγματική ανάγκη για αλλαγή”.

Στο κυβερνών κόμμα η παλαιά φρουρά -η οποία είναι προσηλωμένη στον αριστερό εθνικισμό, αλλά ακόμη περισσότερο στην αργομισθία και στις επιχειρηματικές ευκαιρίες- δηλώνει αγανακτισμένη. “Υπάρχει ακόμη το βαθύ ΠΑΣΟΚ, το οποίο δεν κοιμάται, απλώς παρακολουθεί”, προειδοποιεί κομματικό στέλεχος. Προς το παρόν, όμως, υπάρχει πειθαρχία, καθώς το κόμμα ψήφισε τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού. Κι αυτό επιτεύχθηκε σε μεγάλο βαθμό χάρη στον κ. Θεόδωρο Πάγκαλο, τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης και έναν από τις ισχυρούς άνδρες του κόμματος από την εποχή της ηγεσίας του Ανδρέα Παπανδρέου, πατέρα του σημερινού πρωθυπουργού. “Κάνει ό,τι δεν μπορεί ο Γιώργος Παπανδρέου”, δηλώνει το κομματικό στέλεχος και συμπληρώνει πως “είναι ο άνθρωπος που εξασφαλίζει την εφαρμογή των αποφάσεων’.

Η συντηρητική αντιπολίτευση της Νέας Δημοκρατίας έχει απαξιωθεί από το χάος που άφησε ο κ. Κώστας Καραμανλής στην οικονομία, μαγειρεύοντας τις στατιστικές και χρησιμοποιώντας τους μισθούς του Δημοσίου. Επίσης, βρίσκεται σε σύγχυση από την αντανακλαστική αντίδραση σε οποιαδήποτε πρόταση της κυβέρνησης των σοσιαλιστών. Και αυτό όμως ενδέχεται να αλλάζει. Ο κ. Κυριάκος Μητσοτάκης, υπεύθυνος για θέματα περιβάλλοντος της Νέας Δημοκρατίας και γιος πρώην πρωθυπουργού, δηλώνει: “Στηρίξαμε σχεδόν τα μισά από τα μέτρα της κυβέρνησης, αλλά το κόμμα πιέζεται προς αυτήν την κατεύθυνση. Νομίζω ότι μπορούμε να καταλήξουμε σε κάποιον βαθμό συμφωνίας”.

Αυτό θα ήταν μία μεγάλη ευκαιρία. Η χώρα δεν έχει έρθει ακόμη αντιμέτωπη με μεγάλες απώλειες θέσεων εργασίας και οι πραγματικά μεγάλες πολιτικές δοκιμασίες βρίσκονται μπροστά και όχι πίσω. Ξεκινώντας από τους οδηγούς φορτηγών δημοσίας χρήσης, η κυβέρνηση δηλώνει πως θέλει να προχωρήσει στην απελευθέρωση των κατοχυρωμένων συμφερόντων από τα περίπου 70 κλειστά επαγγέλματα και καρτέλ, όπως των ναυτεργατών, αλλά επίσης των δικηγόρων, των γιατρών, των πολιτικών μηχανικών και των φαρμακείων. Όλοι τους απολαμβάνουν ενισχυμένα έσοδα και αυξημένες τιμές σε προϊόντα – υπηρεσίες τους και προστασία από τον ανταγωνισμό βάσει νομοθεσίας.

“Τώρα έρχονται οι δύσκολες αποφάσεις, το θέμα είναι πλέον ο πυρήνας του πελατειακού κράτους και αυτοί οι άνθρωποι έχουν ισχύ”, δηλώνει ο κ. Γιάννης Στουρνάρας του ΙΟΒΕ, ο οποίος ήταν και μέλος της μεταρρυθμιστικής σοσιαλιστικής κυβέρνησης του κ. Κώστα Σημίτη, που οδήγησε τη χώρα στην ευρωζώνη. Το ΙΟΒΕ εκτιμά ότι η πλήρης απελευθέρωσης των αποκαλούμενων κλειστών επαγγελμάτων μπορεί να προσθέσει 13,2 ποσοστιαίες μονάδες στο ΑΕΠ.

Τα πλοκάμια του κράτους-επιχειρηματία μπορεί να φτάσουν βαθιά στη γραφειοκρατία και στην πολιτική elite. “Σε όλα τα κόμματα υπάρχουν κατοχυρωμένα συμφέροντα, που προσπαθούν να εξασφαλίσουν ότι τίποτα δεν θα αλλάξει και πως δεν θα εφαρμοστεί καμία μεταρρύθμιση”, αναφέρει ο κ. Μητσοτάκης.

Ο πιο ξεκάθαρος τρόπος για να προχωρήσει ο κ. Παπανδρέου είναι να κατονομάσει αυτά τα άτομα σαν βδέλλες που φοροδιαφεύγουν ενώ επιβάλλουν τους δικούς τους “δασμούς” στην κοινωνία. Για να επιτευχθεί όμως αυτός ο στόχος απαιτούνται ισχυρή δέσμευση αλλά και υψηλού επιπέδου τεχνικές ικανότητες. Στέλεχος του ΠΑΣΟΚ δηλώνει: “Μόνο ο κ. Παπανδρέου παρουσιάζει θετικά την ανάγκη των μεταρρυθμίσεων. Όλοι οι υπόλοιποι απολογούνται για τις μεταρρυθμίσεις, δηλώνοντας πως μας τις επιβάλλουν από το εξωτερικό. Αλλά πρέπει να τις υπερασπιστούμε, γιατί βρίσκονται στη σωστή κατεύθυνση”.

“Ο Γιώργος περιστοιχίζεται από ανθρώπους που πάντα παρουσιάζουν κάποιο πρόβλημα για κάθε λύση”, δηλώνει άλλο στέλεχος του ΠΑΣΟΚ. “Θα προσπαθήσουν να τελειώσουν γρήγορα και θα επιδιώξουν μία χαλαρή μεταρρύθμιση” για το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων, συμπληρώνει. Δεν υπάρχει καν μία επιτροπή για τη μεταρρύθμιση του δημόσιου τομέα, κανένας μηχανισμός του συστήματος για να τροφοδοτεί την ανάγκη αλλαγών”.

Ο κ. Παπανδρέου κατά πάσα πιθανότητα θα προχωρήσει σε ανασχηματισμό, μάλλον μετά τις δημοτικές εκλογές του Νοεμβρίου, όπου ενδεχομένως το ΠΑΣΟΚ να υποστεί πλήγμα. Αλλά δεν χρειάζεται μόνο περισσότερη συνοχή, απαιτείται και μεγαλύτερη ικανότητα, ειδικά στους οικονομικά ευαίσθητους τομείς της υγείας και της συλλογής των φορολογικών εσόδων.

Πέρα από τον έλεγχο της τρόικας, ήδη υλοποιείται ένα είδος εξωτερικής διοίκησης. Η νέα ανεξάρτητη στατιστική υπηρεσία ηγείται από πρώην στέλεχος του ΔΝΤ και από μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Eurostat. Ξένοι ελεγκτές βρίσκονται στα νοσοκομεία και στα ασφαλιστικά ταμεία. Ξένοι θα γνωματεύσουν και για την πώληση των κρατικών μεριδίων στις τράπεζες.

“Εάν το σκεφτεί κανείς, βρισκόμαστε σε αυτό το σημείο λόγω της αδυναμίας των θεσμών” υποστηρίζει ο κ. Στουρνάρας. “Πρέπει να προχωρήσουμε σε εξωτερικές αναθέσεις, γιατί ο δημόσιος τομέας και η κεντρική τράπεζα δεν μπορούν να μας δώσουν τους σωστούς ανθρώπους που θα χειριστούν αυτές τις αλλαγές”.

Παρ’ όλα αυτά, η Ελλάδα έχει και ορισμένα πλεονεκτήματα που μπορεί να εκμεταλλευτεί. Αντιθέτως, με όσα αντιμετωπίζει ο κ. José Luis Rodríguez Zapatero, ο πρωθυπουργός της Ισπανίας στον απόηχο της φούσκας του real estate, ο κ. Παπανδρέου βρίσκεται στην αρχή της θητείας του. Επίσης, μπορεί τελικά να αποδειχτεί θετικό το ότι ένα κεντροαριστερό κόμμα βρίσκεται αυτήν τη στιγμή στην εξουσία, ενώ τα συμφέροντα -όπως οι οδηγοί φορτηγών δημοσίας χρήσης οι οποίοι επιστρατεύτηκαν- σχετίζονται με τη Δεξιά.

Οι διαδηλωτές που προέρχονται από όλες τις πολιτικές παρατάξεις στρέφονται κατά του κοινοβουλίου, όχι κατά του ΠΑΣΟΚ. Όπως σημειώνει και ο κ. Μητσοτάκης της Νέας Δημοκρατίας “ο κόσμος θα κάτσει πλέον να ακούσει μόνο τους πολιτικούς εκείνους που θα χρησιμοποιήσουν σκληρή αλλά απλή γλώσσα”. Ο δρόμος της αλλαγής είναι ανοιχτός, αλλά θα πρέπει σύντομα να αποφασιστούν πιο δυναμικές μεταρρυθμίσεις.

Όπως δηλώνει και ο κ. Καραμούζης της EFG Eurobank “εάν ο μέσος πολίτης δεν δει σύντομα τα πλεονεκτήματα από μία πιο ανοιχτή, φιλελεύθερη και διαφανή οικονομία, τότε θα υπάρξουν προβλήματα”.

Αυτό το συνειδητοποιεί και η ίδια η κυβέρνηση. “Γνωρίζουμε ότι όλα είναι εύθραυστα” αναφέρει κρατικός αξιωματούχος και συμπληρώνει: “Γνωρίζουμε ότι, εάν ένα πράγμα πάει στραβά, τότε όλη η προσπάθεια μπορεί να καταρρεύσει”.

ΠΗΓΗ: FT.com
Copyright The Financial Times Ltd. All rights reserved.

(από euro2day, realpolitics)