Γυναίκες στην επιστήμη των Μαθηματικών: Sonya Kovalevskaya (1850­-1891)

Η Sonya Krukovsky Kovalevskaya ήταν μια πολύ σημαντική επιστήμονας που πάλεψε μέσα σε αδικίες και προκαταλήψεις ενώ σηματοδοτεί την είσοδο των γυναικών ως καθηγητριών στα πανεπιστήμια.

Θεωρείται ως μια από τις καλύτερες μαθηματικούς της εποχής της. Είναι η πρώτη γυναίκα που έγινε μέλος της ρωσικής Ακαδημίας των Επιστημών. Επίσης είναι η πρώτη σύγχρονη Ευρωπαία γυναίκα που κατάφερε να αποκτήσει έδρα σε πανεπιστήμιο. Εισήγαγε το...
πρώτο σημαντικό αποτέλεσμα στη γενική θεωρία των μερικών διαφορικών εξισώσεων και υπήρξε νικήτρια του βραβείου Prix Bordin το 1888, συντάκτρια εγκεκριμένου μαθηματικού περιοδικού και ταλαντούχα συγγραφέας (5).

Οικογένεια και παιδικά χρόνια

Η Sonya γεννήθηκε στη Μόσχα το 1850. Οι γονείς της ήταν μορφωμένα μέλη της ρωσικής αριστοκρατίας (3). Συγκεκριμένα ο πατέρας της, Vasily Korvin-Krukovsky, ήταν στρατηγός του ρώσικου πυροβολικού και η μητέρα της, Yelizaveta Shubert, γερμανικής καταγωγής, προερχόταν από οικογένεια πολλών ερευνητών-μελετητών, με πατέρα και παππού καταξιωμένους μαθηματικούς (4).

Η Kovalevskaya είχε μια μεγαλύτερη αδελφή, την Aniuta, με την οποία ήταν πολύ δεμένη, και έναν μικρότερο αδελφό, τον Fedya (1).

Όταν η Kovalevskaya ήταν 6 χρονών, ο πατέρας της βγήκε στη σύνταξη και η οικογένεια μετακόμισε στο Palobino.

Η Kovalevskaya έδειξε ενδιαφέρον στα μαθηματικά σε πολύ νεαρή ηλικία. Μέσα από τις επισκέψεις του πολυαγαπημένου της θείου Pyotr Vasilievich Krukovsky ήρθε σε πρώτη επαφή με την ομορφιά αυτής της «μυστηριώδους» επιστήμης. Πολύ πριν φτάσει στο επίπεδο να καταλαβαίνει τι ακριβώς της λέει για τα μαθηματικά, καθόταν στα γόνατά του και τον άκουγε να μιλάει με τις ώρες γι’ αυτά (1, 3).

Λέγεται πως όταν η οικογένεια μετακόμισε στο εξοχικό τους σπίτι στο Palobino, ξεκίνησαν να το ανακαινίζουν και να το επιδιορθώνουν. Κακοί υπολογισμοί όμως είχαν σαν αποτέλεσμα να μην φτάσει η ταπετσαρία για όλο το σπίτι. Έτσι στο δωμάτιο της Kovalevskaya, αντί για ταπετσαρία, τοποθετήθηκαν λιθογραφημένες σημειώσεις, από μία διάλεξη ενός μεγάλου Ρώσου μαθηματικού, του Ostrogradski (1, 2). Η διάλεξη ήταν σχετικά με τον διαφορικό λογισμό και τον ολοκληρωτικό λογισμό (4).

Για χρόνια η Kovalevskaya καθόταν και κοιτούσε με τις ώρες αυτόν τον μυστηριώδη τοίχο του δωματίου της, προσπαθώντας να κατανοήσει έστω μία γραμμή αυτού του αχανούς συνόλου και να βάλει τις σελίδες σε μια διαδοχική σειρά. Αν και δεν καταλάβαινε τότε τι ήταν αυτό που διάβαζε, ασυνείδητα αποτυπώθηκε στο μυαλό της και λίγα χρόνια αργότερα, στα 15 της, όταν ο καθηγητής της την εισήγαγε στην αριθμητική ένιωθε για ορισμένες περιπτώσεις σαν να τις γνώριζε ήδη. Ο καθηγητής της είχε εκπλαγεί με την ταχύτητα με την οποία κατανοούσε τα μαθηματικά (1).

Η Kovalevskaya ήθελε να σπουδάσει σε πανεπιστήμιο και ο μόνος τρόπος να το επιτύχει αυτό ήταν να πάει στο εξωτερικό. Οι γυναίκες στη Ρωσία, όμως, δεν μπορούσαν να ζήσουν μακριά από τις οικογένειές τους χωρίς τη γραπτή άδεια του πατέρα ή του συζύγου τους (3).

Έτσι αναζήτησε τον κατάλληλο γι’ αυτήν σύντροφο και τον βρήκε. Ο Vladimir Kovalevsky, ενός νέου που ήθελε να ασχοληθεί με την παλαιοντολογία και την γεωλογία. Έπειτα από ορισμένες περιπέτειες με τους γονείς της, τελικά πήρε την έγκρισή τους και στα 17 της παντρεύτηκε τον Kovalevsky, με τον οποίο πήγε αρχικά στην Αγία Πετρούπολη και έπειτα στη Χαϊδελβέργη. (1)

Σπουδές

Στη Χαϊδελβέργη, η Kovalevskaya, σπούδασε για δυο χρόνια (1869-1871). Αν και δυσκολεύτηκε μέχρι να πάρει άδεια για να παρακολουθεί τις διαλέξεις στο πανεπιστήμιο, προσέλκυσε αμέσως την προσοχή των δασκάλων της με την ασυνήθιστες μαθηματικές της ικανότητες (3).

Έπειτα, το 1871, πήγε στο Βερολίνο για να συνεχίσει τις σπουδές της. Εκεί ήλπιζε να παρακολουθήσει μαθήματα του μεγάλου Γερμανού μαθηματικού Weierstrass. Το συγκεκριμένο όμως πανεπιστήμιο δεν επέτρεπε στις γυναίκες να παρακολουθήσουν διαλέξεις.

Έτσι η Kovalevskaya πλησίασε προσωπικά τον Weierstrass, έχοντας μαζί της και τις συστάσεις από τους καθηγητές της στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης. Ο Weierstrass την «ξεφορτώθηκε» δίνοντάς της να λύσει ορισμένα εξαιρετικά δύσκολα μαθηματικά προβλήματα και θεώρησε το θέμα λήξαν, γιατί πίστευε πως δεν θα καταφέρει σε καμία περίπτωση να τα λύσει. Η Kovalevskaya όμως επέστρεψε μέσα σε μια βδομάδα, με τις σωστές λύσεις. Το γεγονός αυτό δεν μπορούσε να αφήσει αδιάφορο τον Weierstrass, μιας και εντυπωσιάστηκε από τον τρόπο λύσης. Ανήμπορος να πείσει το πανεπιστήμιο να κάνει μια εξαίρεση με την Kovalevskaya, αποφάσισε να της αφιερώσει από τον προσωπικό του χρόνο παραδίδοντάς της ιδιαίτερα μαθήματα για τα επόμενα τέσσερα χρόνια (1, 3).

Μέσα σε αυτά τα τέσσερα χρόνια η Kovalevskaya έγραψε τρεις εξαιρετικές μελέτες, σχετικές με τις «μερικές διαφορικές εξισώσεις» , τα «ολοκληρώματα Abelian» και τους «δακτυλίους του Κρόνου». Η πρώτη μελέτη, που ήταν σχετικά με τις διαφορικές εξισώσεις, αποτέλεσε ιδιαίτερης σημασίας συνεισφορά στα μαθηματικά της εποχής και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Crelle το 1875 (3).

Με αυτές τις τρεις μελέτες της πήρε το διδακτορικό της από το πανεπιστήμιο του Gottingen, με την βοήθεια του Weierstrass. Η διδακτορική διατριβή της πάνω στις μερικές διαφορικές εξισώσεις καλείται σήμερα το Θεώρημα Cauchy-Kovelevskaya.

Η ερευνητική αυτή δουλειά της ήταν τόσο σημαντική, που δεν χρειάστηκε να περάσει από προφορική εξέταση για να της απονέμουν τον τίτλο (παρακάμφθηκε η διαδικασία μιας και τα γερμανικά της δεν ήταν επαρκή). (1, 4)

Επαγγελματική άνοδος

Ο άντρας της Kovalevskaya είχε επίσης αποκτήσει διδακτορικό τίτλο, στην παλαιοντολογία. Οι δυο τους επέστρεψαν μαζί στη Ρωσία και συγκεκριμένα στο Palobino, όπου είχε μεγαλώσει η Kovalevskaya. Ο γάμος τους δεν ήταν ιδιαίτερα θερμός και μόνο ως φιλία θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί. Έπειτα όμως από λίγο καιρό, ο πατέρας της απεβίωσε και η Kovalevskaya στράφηκε στον σύζυγό της για παρηγοριά (1). Έτσι, εκείνη την εποχή, ο γάμος τους άρχισε να αποκτά άλλη διάσταση και το ζευγάρι ήρθε πιο κοντά. Μετακόμισαν στην Αγία Πετρούπολη και το 1878 απέκτησαν την κόρη τους, Fufa (1).

Η Kovalevskaya δεν μπορούσε να βρει δουλειά ως καθηγήτρια μιας και της επέτρεπαν να διδάσκει μόνο σε πολύ μικρές ηλικίες. Μη μπορώντας να αντέξει αυτή την αδικία, πήρε την κόρη της και επέστρεψε στο Βερολίνο. Εκεί αφιερώθηκε στη δουλειά της με πολύ ζήλο. Έπειτα, όμως, από μια σοβαρή ασθένεια της κόρης της την έστειλε πίσω στη Ρωσία. Τότε ήταν που έμαθε και το σοκαριστικό γι’ αυτήν νέο του θανάτου του άντρα της (Ο Kovalevsky αυτοκτόνησε, μη μπορώντας να αντιμετωπίσει τις κατηγορίες για απάτη που τον βάραιναν). (1)

Η Kovalevskaya προσπαθώντας να μετριάσει τον πόνο της, αφοσιώθηκε στη δουλειά της περισσότερο από ποτέ.

Αν και τα τελευταία χρόνια είχε παραμελήσει να απαντήσει στα γράμματα του καθηγητή της Weierstrass, στράφηκε σε αυτόν για βοήθεια το 1883 όταν αποφάσισε να ασχοληθεί πάλι με τα μαθηματικά. Αυτός την σύστησε στον Σουηδό καθηγητή M.G. Mittag-Lemer ο οποίος γοητεύτηκε από την δουλειά της και θέλησε να εξασφαλίσει για το πανεπιστήμιό του την «πρώτη μεγάλη γυναίκα μαθηματικό» (2). Έτσι το1884, το νεοσύστατο πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης στη Σουηδία κάλεσε σε συνεργασία την Kovalevskaya, αρχικά ως προσωρινή για πέντε χρόνια και έπειτα ως μόνιμη καθηγήτρια του (1, 2).

Η αποδοχή από την πανεπιστημιακή κοινότητα ήταν μεγάλη, αλλά ακόμη μεγαλύτερη αποδοχή έλαβε από τον κόσμο. Πέντε χρόνια αργότερα έγινε η πρώτη γυναίκα μετά τις Laura Bassi και Maria Gaetana Agnesi, που κατάφερε να κατέχει έδρα σε ευρωπαϊκό πανεπιστήμιο (1, 3).

Κατά τη διάρκεια των ετών που έζησε η Kovalevskaya στη Στοκχόλμη, πραγματοποίησε, όπως πολλοί θεωρούν, τη σημαντικότερη έρευνά της. Δίδαξε μαθήματα σχετικά με τα πιο πρόσφατα ζητήματα διαφορικών εξισώσεων και έγινε συντάκτρια του νέου περιοδικού Acta Mathematica. Ανέλαβε έναν σημαντικό στόχο, τη σύνδεση των μαθηματικών του Παρισιού και του Βερολίνου, και συμμετείχε στην διοργάνωση διεθνών συνεδρίων (3).

Σε προσωπικό επίπεδο, ωστόσο, ένας ακόμη θάνατος αγαπημένου προσώπου ήρθε να την καταρρακώσει, και αυτή τη φορά ήταν ο χαμός της αδελφής της (1887) (1).

Ένα χρόνο μετά ( 1888 ) ήρθε ένας επαγγελματικός θρίαμβος για τη Kovalevskaya. Κέρδισε το βραβείο Prix Bordin της Γαλλικής Ακαδημίας των Επιστημών (French Academy of Sciences) για την μελέτη της “ Σχετικά με την περιστροφή ενός στερεού σώματος γύρω από ένα σταθερό σημείο “. Η συγκεκριμένη μελέτη θεωρήθηκε τόσο καλή που ανέβασαν το ποσό της αμοιβής από 3000 σε 5000 φράγκα (1, 2, 3).

Η περαιτέρω έρευνά της γι΄αυτό το θέμα βραβεύτηκε από την Σουηδική Ακαδημία των Επιστημών το 1889, και στο ίδιο έτος, με πρωτοβουλία του Chebyshev , η Kovalevskaya εκλέχτηκε μέλος της Αριστοκρατικής (Ρωσικής) Ακαδημίας των Επιστημών (Imperial Academy of Sciences). Αν και η τσαρική κυβέρνηση της είχε αρνηθεί επανειλημμένα μια πανεπιστημιακή θέση στη χώρα της, οι κανόνες της Αυτοκρατορικής Ακαδημίας άλλαξαν και επέτρεψαν την εκλογή μιας γυναίκας (3).

Το 1889 επέστρεψε στα καθήκοντά της στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης. Στις αρχές του 1891, ενώ η Kovalevskaya βρισκόταν στο απόγειο της επιστημονικής της καριέρας, η βαριά κατάθλιψη που περνούσε την εποχή εκείνη την οδήγησε σε παραμέληση της υγείας της και τελικά απεβίωσε από πνευμονία σε ηλικία 41 ετών (1, 3).

Αναφορές

1 Perl, T. (1978). “Math equals: Biographies of women mathematicians and related activities”. U.S.A: Dale Seymour Publications.

2 Johnson, W. (1994). Some women in the history of mathematics, physics, astronomy and engineering. Journal of Materials Processing Technology, Volume 40, Issues 1-2, Pages 33-71

3 O’Connor, J., J., & Robertson, E., F. “Sofia Vasilyevna Kovalevskaya” Mac Tutor biographies

4 About.com “Sophia Kovalevskaya”κ

5 Larry Curnutt. “Sonya Kovalevsky”. BBC

(από womenstories0mathstories, 24grammata)