Τα βλαστοκύταρα και η σημασία τους.

Η "Φωνή των Πειραιωτών" και ο συνεργάτης της, Σταύρος Λιλόγλου, βρέθηκαν και συναντήθηκαν με τον διακεκριμένο και εξαίρετο επιστήμονα, τον Αν. καθηγητή Βιοχημείας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, και πρόεδρο της Τράπεζας Αρχέγονων Κυττάρων του...
Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΤΑΚ.ΕΙΕ), κο Γιώργο Κολιάκο, εν όψει και της διαλέξεως που θα δώσει στο Κερατσίνι, στις 20 Οκτωβρίου, και είχαν  μαζί του μια κατατοπιστική συζήτηση για το φλέγον θέμα των βλαστοκυττάρων, που απασχολεί σήμερα όλους τους νέους γονείς - και όχι μόνο. Την συζήτηση αυτή σας την μεταφέρουμε και έχει πολύ ενδιαφέρον:

1.Τελικά, είναι χρήσιμη η φύλαξη βλαστοκυττάρων ομφάλιου λώρου κατά τον τοκετό;

Σήμερα είναι πλέον κοινός τόπος ότι τα βλαστοκύτταρα που συλλέγονται κατά τη γέννηση είναι ένα πολύτιμο βιολογικό υλικό που δεν πρέπει να καταλήγει στον κάλαθο των αχρήστων. Πριν  πέντε χρόνια ο καθηγητής Kurz  της Βασιλικής Ακαδημίας της Αυστραλίας είχε εκφράσει την άποψη ότι είναι αντιδεοντολογικό και ίσως και ανήθικο  να μην ενημερώνουμε ή και να αποκρύπτουμε από  τις υποψήφιες μητέρες ότι το παιδί τους έρχεται στον κόσμο μαζί με ένα αναντικατάστατο και μοναδικό βιολογικό υλικό, μια ποσότητα ζωντανών κυττάρων του οργανισμού του που αν συντηρηθούν κατάλληλα μπορεί στο μέλλον να σώσουν τη ζωή του. Σήμερα με τις νέες εφαρμογές που εισέρχονται στο στάδιο των κλινικών δοκιμών η ρήση αυτή αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία,  όπως και η ρήση διάσημης Αγγλίδας νομικού, ότι πιθανόν στο μέλλον να υπάρξουν παιδιά που θα μηνύσουν τους  γονείς τους για την παράληψη να συντηρήσουν τα βλαστοκύτταρα κατά τη γέννηση. Σε κάποιες οικογένειες η φύλαξη των βλαστοκυττάρων είναι επιβεβλημένη, όπως σε οικογένειες διπλής εθνικότητας και σε  οικογένειες που ήδη υπάρχει παιδί με ασθένεια που θεραπεύεται με τη χρήση των βλαστοκυττάρων.  Παιδιά που προέρχονται από γονείς διαφορετικών εθνικοτήτων είναι πολύ δύσκολο να βρουν ιστοσυμβατό μόσχευμα σε περίπτωση που έχουν ανάγκη  μεταμόσχευσης. Οι υπόλοιπες οικογένειες μπορεί να  επιλέξουν την ιδιωτική ή τη δημόσια φύλαξη εξασφαλίζοντας το δικό τους ή το κοινό συμφέρον αντίστοιχα.  

2.Τα κύτταρα του αίματος του ομφαλίου λώρου  μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε αυτόλογες μεταμοσχεύσεις;

Τα κύτταρα αυτά προορίζονται κυρίως για αυτόλογες μεταμοσχεύσεις. Οι σημερινές θεραπείες που εφαρμόζονται  στα πλαίσια της αναγεννητικής ιατρικής είναι κατά κανόνα αυτόλογες. Εάν δεν είναι δυνατόν να υπάρξει αυτόλογο δείγμα τότε αυτό αναζητάται από τους εν ζωή αδελφούς. Στην περίπτωση της αλλογενούς μεταμόσχευσης όπως και σε κάθε μεταμόσχευση οργάνου υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος της οξείας ή της χρόνιας απόρριψης και απαιτείται  χρόνια ανοσοκαταστολή με όλες τις σοβαρές και αναπόφευκτες συνέπειες.  Εάν το μόσχευμα χρησιμοποιηθεί για την αναγέννηση του αιμοποιητικού-ανοσοποιητικού συστήματος τότε η απόρριψη δεν αφορά το μόσχευμα αλλά όλο τον οργανισμό, μια πολύ σοβαρή και συχνά θανατηφόρο κατάσταση που ονομάζεται <<νόσος του μοσχεύματος εναντίον του ξενιστή>>. Πρέπει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με ανακοινώσεις της Ευρωπαϊκής Αιματολογικής Εταιρείας η πλειοψηφία των αιμοποιητικών-ανοσοποιητικών μεταμοσχεύσεων που γίνονται είναι αυτόλογες.

3.Χρησιμεύουν στην διάγνωση  ή στην θεραπεία συγκεκριμένων ασθενειών;

Η χρήση των βλαστοκυττάρων είναι σήμερα πραγματικότητα σε όλες τις ιατρικές ειδικότητες. Πρόκειται για ένα νέο εργαλείο της ιατρικής. Υπάρχει  μια σωρεία προκλινικών πειραματικών δεδομένων που υποστηρίζουν τη χρησιμότητα και την ασφάλειά τους σε νόσους που ήταν μέχρι τώρα ανίατες, Η ασφάλεια της χορήγησής τους σε άνθρωπο  έχει αποδειχθεί και σήμερα γίνονται εντατικές μελέτες σε όλο τον κόσμο με εφαρμογές με σκοπό την άριστη χρήση και τα καλύτερα αποτελέσματα. Όλα τα δεδομένα υποστηρίζουν ότι τα βλαστοκύτταρα που συλλέγονται κατά τη γέννηση θα είναι το καλύτερο υλικό για μελλοντικές κυτταρικές θεραπείες.  Πρέπει όμως να λάβουμε υπ όψιν ότι  η φύλαξη των βλαστοκυττάρων κατά τη γέννηση άρχισε να γίνεται μόνο κατά τα τελευταία 20 χρόνια και ότι υιοθετήθηκε αρχικά από μια μικρή μειοψηφία  ενημερωμένων και προνοητικών γονέων οι οποίοι υποστήριζαν «καλύτερα να μη μας χρειασθεί ποτέ παρά να μας χρειασθεί και να μην το έχουμε».  Για το λόγο αυτό το υλικό αυτό είναι σήμερα σπάνιο στις περιπτώσεις που χρειάζεται. Στις εφαρμογές λοιπόν των βλαστοκυττάρων στον άνθρωπο  χρησιμοποιούνται κύτταρα που προέρχονται από άλλες πηγές όπως είναι ο μυελός των οστών και ο λιπώδης ιστός. Εφαρμογές των βλαστοκυττάρων που προέρχονται από τον ομφάλιο λώρο γίνονται σε παιδιά για την εγκεφαλική παράλυση, το σακχαρώδη διαβήτη, τραυματισμούς, ρευματικά  και κακοήθη νοσήματα. Για τη διάγνωση που αναφέρατε υπάρχουν περιπτώσεις που το μόνο υλικό που μπορεί να σου δείξει εάν το παιδί γεννήθηκε με μια ασθένεια  ή αυτή προέκυψε στην πορεία είναι τα βλαστοκύτταρα. Τα αποτελέσματα εξετάσεων που γίνονται σε αυτά θα  δείξουν εάν η μητέρα μπορεί να προχωρήσει άμεσα στη γέννηση ενός επόμενου παιδιού ή θα χρειαστεί γενετική καθοδήγηση.  Στη βιβλιογραφία αναφέρεται η περίπτωση  παιδιού που γεννήθηκε με νόσο του ανοσοποιητικού και παρουσίασε απλασία του μυελού των οστών λίγους μήνες μετά τη γέννηση. Η διάγνωση μπόρεσε να τεθεί  και τελικά να δοθεί η σωστή θεραπεία μόνο μετά από  την εξέταση των βλαστοκυττάρων που είχαν φυλαχθεί κατά τη γέννηση.

4.Αναφέρατε ένα παράδειγμά πρόληψης ή θεραπείας ασθενειών με την χρήση των βλαστοκυττάρων

Τα δικά μας εργαστήρια έχουν ήδη διαθέσει δύο μονάδες για αυτόλογες θεραπείες της εγκεφαλικής παράλυσης σε αιματολογική κλινική των ΗΠΑ, ενώ υποστηρίζουν κλινικές δοκιμές που αφορούν το έμφραγμα του μυοκαρδίου, την χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και τον αυτισμό.

Υπάρχουν παραδείγματα σε όλες τις ιατρικές ειδικότητες. Καρδιολογία: θεραπεία εμφράγματος του μυοκαρδίου και καρδιακής ανεπάρκειας. Ορθοπεδική: Επιπλεγμένα κατάγματα, τραυματισμοί αρθρώσεων. Πνευμονολογία: Χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, αυτοάνοσου τύπου. Οφθαλμολογία: Θόλωση του κερατοειδούς, εκφύλιση της ωχράς κηλίδος, Νευρολογία: Εγκεφαλικά επεισόδια, νόσος Alzheimer, εγκεφαλική παράλυση, αυτισμός, σκλήρυνση κατά πλάκας  Ρευματολογία: ρευματοειδής αρθρίτιδα, ερυθηματώδης λύκος κλπ  Ακτινολογία: Δυσίατα τραύματα μετά από ακτινοβόληση. Αγγειολογία: απόφραξη των αρτηριών των κάτω άκρων Διαβητολογία: διαβητικά έλκη, σακχαρώδης διαβήτης τύπου Ι. Χειρουργική: Σύγκλιση συριγγίων, ανάπλαση τραχείας, σύγκλειση δυσίατων τραυμάτων.Ωτορινολαρυγγολογία: ανάπλαση φωνητικών χορδών, ακουστικό τραύμα, Γυναικολογία : ανάπλαση ενδομητρίου.Πλαστική Χειρουργική: ανάπλαση μαστών, θεραπεία εγκαυμάτων, ουλών, ρυτίδων, ενύσχιση τριχοφυίας, Οδοντιατρική: ανάπλαση ούλων και περιοδοντίου, αναγέννηση τμήματος γνάθου  και πολλά άλλα. Ανάμεσα στις πολλές άλλες εφαρμογές αξίζει να αναφερθεί και η ανάπλαση του αιμοποιητικού συστήματος που αποτελεί και την πρώτη ιστορικά εφαρμογή των βλαστοκυττάρων στην ιατρική.

5.Τα βλαστοκύτταρα του ομφάλιου λώρου θα πρέπει να φυλάσσονται σε ιδιωτικές ή σε δημόσιες τράπεζες;

Υπάρχει σήμερα στην Ελλάδα η δυνατότητα της οικογενειακής και της δημόσιας πρόσβασης φύλαξης, από ιδιωτικούς φορείς και από φορείς του ευρύτερου δημοσίου τομέα αντίστοιχα. Δεν πρέπει να γίνεται λοιπόν παρανόηση και σύγχυση μεταξύ ιδιωτικού και δημοσίου.   Μεταφράζουμε τον Αγγλικό όρο Public ως δημόσιο που όμως δεν σημαίνει και κρατικό. Έτσι είναι καλύτερα να λέμε δημόσιας πρόσβασης ή οικογενειακής πρόσβασης. Αυτό σημάνει ότι στη  μία περίπτωση πρόσβαση στη λήψη  δειγμάτων μπορεί να έχει όποιος τα χρειάζεται για ερευνητικούς ή και για θεραπευτικούς σκοπούς, ενώ στην άλλη περίπτωση μόνο το ίδιο το παιδί και κατ’ επέκταση η οικογένειά του.

 Η φιλοσοφία της οικογενειακής φύλαξης έγκειται στο να φυλαχθεί  το δείγμα με ασφάλεια για όλη τη διάρκεια της ζωής του παιδιού, κανείς άλλος δεν έχει πρόσβαση στο δείγμα το οποίο πρέπει  φυλάσσεται με τις προδιαγραφές ενός μοναδικού και πολύτιμου βιολογικού υλικού. Τα έξοδα πληρώνονται από την οικογένεια με εντολή της οποίας γίνεται και η φύλαξη. Το δείγμα είναι ιδιοκτησία του παιδιού, φυλάσσεται επώνυμα και εχέμυθα και χρησιμοποιείται μόνο μετά από εντολή του ή των νόμιμων εκπροσώπων του.  

Στη δημόσιας πρόσβασης  φύλαξη στόχος είναι να δημιουργήσουμε μία συλλογή από δείγματα με διάφορους τύπους ιστοσυμβατότητας έτσι ώστε με το μικρότερο δυνατόν κόστος να καλύψουμε τις ανάγκες αλλογενών μεταμοσχεύσεων του πληθυσμού. Είναι λογικό να μην φυλάσσονται όλα τα δείγματα που παραλαμβάνονται αλλά να γίνεται κάποια επιλογή. Επίσης εδώ τα δείγματα φυλάσσονται με προδιαγραφές περίπου μιας πενταετίας αφού εύκολα μπορούν να αντικατασταθούν. Οι δότες, γονείς και παιδί, εδώ απαρνούνται την ιδιοκτησία του δείγματος χάριν της τράπεζας. Τα έξοδα πληρώνονται από τον ασθενή που θα ζητήσει το μόσχευμα  και ένα μέρος από μη κερδοσκοπικά ιδρύματα και δωρεές  ή από το ασφαλιστικό ταμείο.

6.Πρόσφατα ιδρύθηκε η Ενωση Ελληνικών Τραπεζών Ομφαλο-πλακουντιακού Αίματος (ΕΕΤΟΑ). Ποιος είναι ο σκοπός αυτού του φορέα;

Πρόκειται για επαγγελματική ένωση ορισμένων μόνο εταιρειών του κλάδου στη Ελλάδα, που ιδρύθηκε  με σκοπό να προστατέψει συντεχνιακά συμφέροντα. Δεν πρόκειται για επιστημονικό οργανισμό. Οι  τρείς μεγαλύτερες εταιρείες του κλάδου στην Ελλάδα δεν συμμετέχουν στην ΕΕΤΟΑ.

7.Τι έχετε να προτείνετε σε όσους βλέπουν με δυσπιστία την φύλαξη των βλαστοκυττάρων

Οι υποψήφιοι γονείς θα πρέπει να ενημερώνονται αντικειμενικά και να αποφασίζουν ελεύθερα, ώστε να μην υπάρχει δυσπιστία. Σήμερα η επιστημονική πληροφόρηση είναι ανοιχτή μέσω του διαδικτύου. Αν ο γιατρός τους  συνιστά κάποια συγκεκριμένη εταιρεία καλό είναι να την επισκέπτονται, να ενημερώνονται για τις διαπιστεύσεις και πιστοποιήσεις, για το εάν  έχουν χορηγηθεί δείγματα προς θεραπεία, καθώς  και για τον τρόπο της φύλαξης. Μια επίσκεψη κατ αρχήν στην ιστοσελίδα και στη συνέχεια στα εργαστήρια της εταιρείας μπορεί να είναι επίσης χρήσιμη για την διαμόρφωση της τελικής απόφασης των γονέων.  

ΣΗΜΕΙΩΣΗ:  Ο  δραστήριος συνεργάτης  μας  και καθηγητής φυσικής αγωγής, Σταύρος Λιλόγλου ,έχει διατελέσει προπονητής του  ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ και είναι  υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος Κερατσινίου-Δραπετσώνας με τον συνδυασμό "ΚΑΛΗ ΜΕΡΑ", του Λουκά Τζανή.

ΠΗΓΗ: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ "ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΠΕΙΡΑΙΩΤΩΝ"