Μεσολόγγι 1830 – 1940: Η μεταμόρφωση μιας κοινωνίας.

Η πολιτική ιστορία ενός αιώνα.

Το Μεσολόγγι που αναδείχθηκε από τις στάχτες της ηρωικής Εξόδου, έμελλε να κινηθεί κοινωνικά και παραγωγικά σε διαφορετικές ράγες από εκείνες των προηγούμενων τεσσάρων αιώνων παρουσίας του. Η απώλεια σημαντικών του ανθρώπων - ηγετικών φυσιογνωμιών της πόλης - και οι αποφάσεις της μοναρχίας, συνετέλεσαν στη διαμόρφωση μιας νέας...
κοινωνικής συγκρότησης, η οποία δεν μπορούσε να ανοίξει τα φτερά της όσο απαιτούσε η βαρύτητα του νέου οικουμενικού συμβολισμού που προσέδιδε στην πόλη ο αγώνας των «Ελεύθερων Πολιορκημένων».
 Η συνάντηση στο έδαφός του κατά τον 18ο αιώνα δυο ρευμάτων σκέψης - του επτανησιακού ριζοσπαστισμού και του ελληνικού διαφωτισμού - υπήρξε ο στυλοβάτης συγκρότησης του μοναδικού πνευματικού του εποικοδομήματος. 

Η απεραντοσύνη και ο πλούτος της θάλασσας, η ναυτοσύνη του και οι μεσολογγίτικες οικογένειες των παροικιών, αποτέλεσαν τη βάση του κοσμοπολιτισμού του, στις δύσκολες συνθήκες της Οθωμανικής βαρβαρότητας.
Το παράδοξο αλλά πολιτικά εξηγήσιμο, είναι ότι αυτή η πορεία διεκόπη βιαίως σε συνθήκες σύστασης του σύγχρονου νεοελληνικού κράτους. Το Μεσολόγγι κατέστη στρατιωτικό και κατασταλτικό κέντρο των Βαυαρών στη Δυτική Ρούμελη και η επιλογή αυτή αλλοίωσε την πρωθύστερη φυσιογνωμία του. Οι προσπάθειες του Χ. Τρικούπη αλλά και των νέων πνευματικών του ταγών, έφεραν προσωρινά την ακμή, αλλά δεν μπόρεσαν ν’ αλλάξουν την ακολουθούμενη πορεία μέχρι και τις απαρχές του Β΄ παγκόσμιου πολέμου.
Αυτή την πολιτική ιστορία ενός περίπου αιώνα εξιστορώ, θέτοντας εκ των προτέρων την αναγκαιότητα της συλλογικής, όσο και επιστημονικής καταγραφής της.