Το Αινιγματικό Χειρόγραφο Voynich

Γράφει ο Μηνάς Παπαγεωργίου (aka Beetlejuice)

Ενωχιανές Πινακίδες, Σολωμονικές, παράξενα Γριμμόρια, Urantia... Τα προηγούμενα αποτελούν μόνο μερικούς από τους άξιους εκπροσώπους της «παράξενης βιβλιοθήκης του πλανήτη». Βιβλία κωδικοποιημένα, γραμμένα σε άλλες γλώσσες, δίχως φαινομενικό νόημα, βιβλία υπαγορευμένα από άυλες οντότητες με σκοπό την επικοινωνία με άλλους κόσμους. Η αποκρυπτογράφησή του πονοκεφαλιάζει τους ειδικούς μέχρι σήμερα. Την ιστορία ενός τέτοιου βιβλίου πρόκειται να εξετάσουμε σε αυτό το...
άρθρο. Και το όνομα αυτού; Χειρόγραφο Βόινιτς!

«Το 1912, σ’ ένα κάστρο του ευρωπαϊκού νότου, βρέθηκα μπροστά σε μια σπουδάια συλλογή χειρογράφων. […] Είχα αποφασίσει να αγοράσω ένα μέρος αυτής της συλλογής, και καθώς περιεργαζόμουν τα χειρόγραφα με τις βαριές χρυσοποίκιλτες εικονογραφήσεις, ένας τόμος τράβηξε την προσοχή μου. Έμοιαζε σαν ασχημόπαπο μπροστά στους υπόλοιπους, και ανοίγοντάς τον διαπίστωσα πως ήταν γραμμένος σε κάποιου είδους κρυπτογραφικό κώδικα. […] Από την εικονογράφησή του έδειχνε να είναι κάτι σαν εγκυκλοπαίδεια ή εγχειρίδιο των φυσικών επιστημών. Το αγόρασα λοιπόν κι αυτί, μαζί με ορισμένα ακόμα από τη συλλογή. Δεν έμενε πια παρά να εξιχνιάσω την προέλευσή του και να το αποκρυπτογραφήσω…»

Με αυτά τα λόγια ο αμερικανοπολωνός παλαιοβιβλιοπώλης Βίλφριντ Βόινιτς (αγγλ. Wilfrid M. Voynich), περιγράφει τον τρόπο με την οποίον ήρθε στην κατοχή του το αινιγματικό χειρόγραφο που λίγα χρόνια αργότερα πήρε το όνομά του. Αν και ο ίδιος δεν αποκάλυψε ποτέ τον ακριβή τόπο στον οποίον και έγινε η αγοραπωλησία αυτή, λέγεται ότι αυτός ήταν η πόλη Φρασκάτι, λίγο έξω από τη Ρώμη και πιο συγκεκριμένα η Ιησουήτικη Βίλα Μοντραγκόνε που βρισκόταν στην περιοχή.

Πότε ακριβώς γράφτηκε;

Η απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν είναι εύκολο να δοθεί, μιας και δεν υπάρχουν στοιχεία που θα μπορούσαν να οδηγήσουν τους ειδικούς σε ασφαλή συμπεράσματα. Παρ’ όλα αυτά μπορούσαμε να προσδιορίσουμε το χρόνο συγγραφής του ανάμεσα στον 15^ο και 16^ο αιώνα. Σε αυτό συνηγορούν τόσο η επιστημονική έρευνα, όσο και ένα σημαντικό εύρημα πάνω στο ξεθωριασμένο χειρόγραφο: Μια προσεκτικά επικολλημένη επιστολή μέσα στο εξώφυλλο, με χρονολογία 1665 ή 1666. Η επιστολή είναι γραμμένη στα λατινικά από κάποιον Γιοχάννες Μάρκους Μάρκι, κάτοικο Πράγας και αποδέκτης ο «Εν χριστώ αδερφός και εξοχότατος κύριος Αθανάσιος Κίρχερ» στη Ρώμη. Στην επιστολή –και ανάμεσα στα άλλα- αναφέρεται: «Το βιβλίο αυτό μου το εμπιστεύθηκε ένας επιστήθιος φίλος, και σου το αποστέλλω, φίλτατε Αθανάσιε, αμέσως μόλις περιήλθε στην κατοχή μου, με την πεποίθηση ότι μόνο εσύ μπορείς να το διαβάσεις».

Ερευνώντας το χειρόγραφο…

Ξεφυλλίζοντας κανείς το παράξενο αυτό βιβλίο, καταλαβαίνει από την πρώτη στιγμή ότι έχει να κάνει με ένα πραγματικά αλλόκοτο πόνημα. Πρόκειται για έναν μικρό τόμο από φύλλα περγαμηνής, διαστάσεων 12 X 22. Από τη στιγμή που το έργο περιήλθε στην κατοχή του Βόινιτς, το χειρόγραφο αποτελείται από 246 σελίδες, αν και εικάζεται ότι λείπουν 26 σελίδες από το πρωτότυπο έργο. Εξαιρώντας το εξώφυλλο, 33 από τις σελίδες του περιέχουν μόνο κείμενο, ενώ οι υπόλοιπες 212, κείμενο και εικόνες. Η γλώσσα στην οποία είναι γραμμένο δεν ομοιάζει με καμία γνωστή ευρωπαϊκή. Άλλωστε μέχρι και σήμερα δεν έχει εντοπιστεί καμία γλώσσα παγκοσμίως η οποία και να χρησιμοποιεί το αλφάβητο του χειρογράφου. Είναι φανερό ότι πρόκειται για ένα καλά κρυπτογραφημένο κείμενο. Μεγάλη εντύπωση στον αναγνώστη προκαλεί επίσης και η εικονογράφηση του έργου. Οι ειδικοί κατηγοριοποιούν τις εικόνες που παρουσιάζονται στο έργο σε πέντε συνολικά κεφάλαια – κατηγορίες:

1) Ένα βοτανολογικό κεφάλαιο που καλύπτει σχεδόν το 50% του χειρογράφου, στο οποίο και απεικονίζονται άγνωστα –ως επί το πλείστον- είδη φυτών.

2) Ένα αστρονομικό και αστρολογικό κεφάλαιο (26 σελίδες) με απεικονίζεις αστρικών σωμάτων, γεωμετρικά σχήματα και αλλόκοτους εφαπτόμενους κύκλους.

3) Ένα ιατρικό η βιολογικό κεφάλαιο (28 σελίδες), το πιο παράξενο του βιβλίου. Απεικονίζει μικροσκοπικές γυναίκες, γυμνές οι περισσότερες, να λούζονται ή να βρίσκονται σε ένα περιβάλλον που μοιάζει με σύννεφα ή λουτρά ή μέσα σε συμπλέγματα αγωγών όπου κυλούν παράξενα υγρά.

4) Ένα φαρμακολογικό κεφάλαιο (34 σελίδες) με δοχεία και κομμάτια από ρίζες φυτών, παραπέμποντας ουσιαστικά σε αλχημικές πρακτικές.

5) Το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου χαρακτηρίζεται ως συνταγογραφικό. Πλάι σε κάθε μια παράγραφο βρίσκεται ζωγραφισμένο ένα άστρο.

Στο μικροσκόπιο των επιστημόνων

Τον περασμένο μήνα μια επιστημονική ομάδα αμερικανών ανακοίνωσε πως κατάφερε να προσδιορίσει την ηλικία του χειρογράφου Βόινιτς, βασισμένη σε έρευνες που έκανε χρησιμοποιώντας τη βοήθεια της μεθόδου του άνθρακα 14. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι το βιβλίο πρέπει να γράφτηκε 100 περίπου χρόνια νωρίτερα από όσο υπολογίζαμε μέχρι τώρα και πιο συγκεκριμένα στις αρχές του 15^ου αιώνα. Εάν κάτι τέτοιο ισχύει, ορισμένες από της θεωρίες που είχαν ως τώρα προταθεί σχετικά με τους κατόχους του χειρογράφου καταρρίπτονται. Στις μέρες μας το Βόινιτς φυλάσσεται στη βιβλιοθήκη σπανίων βιβλίων και χειρογράφων του πανεπιστημίου Γέηλ στις ΗΠΑ.

Ποιος ήταν ο συγγραφέας του χειρογράφου;

Η ταυτότητα του συγγραφέα του χειρογράφου Βόινιτς πονοκεφαλιάζει εδώ και δεκαετίες τους επιστήμονες. Μέχρι σήμερα έχουν προταθεί αρκετά λαμπρά ονόματα του Μεσαίωνα που θα μπορούσαν να βρίσκονται πίσω από το αινιγματικό αυτό έργο. Ποιο είναι όμως το πορτρέτο του εμπνευστή του χειρογράφου; Σύμφωνα με τον Ήθαν Άσμολ Τζόουνς, συγγραφέα του βιβλίου «Το πιο αινιγματικό χειρόγραφο του κόσμου», το άτομο που βρίσκεται πίσω από το έργο θα έπρεπε: α) Να ήταν μορφωμένος. Να ανήκε δηλαδή στο 5% των ανθρώπων της εποχής του στην Ευρώπη. β) Να ήταν εύπορος, μιας και τα ειδικά μελάνια που χρησιμοποιούνται στη συγγραφή του Βόινιτς θεωρούνταν δυσεύρετα και ακριβά εκείνη την περίοδο. γ) Να ήταν Ευρωπαίος, έχοντας πλατιές γνώσεις, ελεύθερο χρόνο, αλλά και περιορισμένες καλλιτεχνικές δυνατότητες, μιας και τα σχήματα των εικόνων του χαρακτηρίζονται γενικά χοντροκομμένα.

Έτσι ορισμένες θεωρίες που έχουν προταθεί, ταυτίζουν τον συγγραφέα του Βόινιτς με ονόματα όπως τον Φραγκισκανό καλόγερο Ρότζερ Μπέικον (1214-1294), τον μαθηματικό, αστρονόμο και αλχημιστή Τζον Ντη (1527-1608), ο αλχημιστής και συνεργάτη του Ντη στην Πράγα, Έντουαρντ Κέλλυ (1555-1597), ή ακόμα και τον ίδιον τον Βίλφριντ Βόινιτς, ο οποίος και κατά μια άποψη πλαστογράφησε το χειρόγραφο στις αρχές του 20^ου αιώνα. Ο κατάλογος των προσωπικοτήτων αυτών είναι μακρύς και για καθένα από τα ονόματα που έχουν παρατεθεί υπάρχουν αρκετά στοιχεία που συνηγορούν υπέρ ή κατά της ταύτισής τους με τον δημιουργό του χειρογράφου.

Το Βόινιτς στο μικροσκόπιο του Νταίνικεν

Με το χειρόγραφο Βόινιτς ασχολήθηκε πρόσφατα και ο θρυλικός ερευνητής του παράξενου Έριχ Φον Νταίνικεν. Συγκεκριμένα αφιερώνει ένα ολόκληρο κεφάλαιο στο τελευταίο του βιβλίο με τίτλο «Η Μεγάλη Απάτη» (στα ελληνικά κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Κρύων). Μέσα σε αυτό, ο Νταίνικεν υποστηρίζει ότι ο συγγραφέας του χειρογράφου δεν πρέπει να αναζητηθεί στον μεσαίωνα, αλλά στο απώτατο παρελθόν. Υιοθετεί επίσης την άποψη του Γερμανού γλωσσολόγου Έρχαρντ Λαντμαν, ο οποίος και εντοπίζει στις απεικονίσεις του Βόινιτς τις Πλειάδες και το άστρο Αλντεμπαράν, πηγή προέλευσης του ανθρώπινου είδους για αρκετούς υποστηρικτές της αρχαιοαστρονομίας. Ο Ελβετός ερευνητής κάνει επίσης αναφορές σε μυθολογικά βιβλία που –σύμφωνα με ιστορίες από τις παραδόσεις παγκοσμίως – μας δόθηκαν ως δώρα γνώσης από τους «Θεούς», τους οποίους ο Νταίνικεν θεωρεί εξωγήινα όντα και προπάτορες των ανθρώπων. Τελικά καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι εικόνες του Βόινιτς ομοιάζουν σε αρκετά σημεία με τις περιγραφές του περίφημου Βιβλίου του Ενώχ, του προπάππου δηλαδή του Νώε (σύμφωνα με την εβραϊκή παράδοση), το οποίο και ξεκίνησε να γράφεται περί το 300 π.Χ, μεταφέροντας όμως γνώσεις και γεγονότα προηγούμενων χιλιετηρίδων, της «εποχής των Θεών».

Ποιο σκοπό εξυπηρετούσε η συγγραφή του

Ποια ήταν τελικά η χρησιμότητα του χειρογράφου Βόινιτς; Το ερώτημα αυτό αποτελεί το μεγάλο αίνιγμα για τους ερευνητές, από τη στιγμή μάλιστα που δεν έχουν αποκρυπτογραφηθεί ούτε η γλώσσα, ούτε και οι εικόνες που εμπεριέχονται σε αυτό. Μέχρι σήμερα έχουν προταθεί μια σειρά από θεωρίες που συσχετίζουν το έργο με κάποιου είδους αλχημιστικό βοτανολόγιο, αστρολογικό εγχειρίδιο, βιβλίο παράθεσης αστρονομικών ή κυτταρικών δεδομένων. Σε ότι αφορά τη γλώσσα που χρησιμοποιείται, του έχουν δοθεί –ανάμεσα στα άλλα- και αρκετά προωθημένες ερμηνείες, όπως για παράδειγμα πως πρόκειται για κείμενο γραμμένο σε μια άγνωστη εξωτική γλώσσα ή ακόμα και ότι σχετίζεται με το φαινόμενο της «αυτόματης γραφής», όπου και εξωδιαστατικά όντα υποτίθεται πως ωθούν τα «θύματά» τους να επινοήσουν στιγμιαία μια άγνωστη γραφή υπαγορεύοντας τους ακατάληπτα κείμενα.

Σημείωση: Το άρθρο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο εβδομαδιαίο περιοδικό του “Ελεύθερου Τύπου, τα Φαινόμενα.

(από metafysiko)