Δημοκρατία χωρίς γύψους και φόβους

Του Νίκου Κοτζιά

Στην Αρχαία Αθήνα, στην εποχή της άμεσης δημοκρατίας, οι πολίτες έπρεπε να διαθέτουν ισηγορία. Δηλαδή, να διασφαλίζουν την ύπαρξη του δικαιώματος της ελευθερίας της γνώμης. Να διαθέτει ο καθένας δικαίωμα στην ελεύθερη διατύπωση της γνώμη του. Η δε γνώμη του προσμετράτε με την ίδια δυνατή βαρύτητα όπως κάθε άλλη. Αυτό το δικαίωμα της...
ισηγορίας υπάρχει και στην σύγχρονη δυτική κουλτούρα ως το πολιτικό και ταυτόχρονα ανθρώπινο δικαίωμα στην ελευθερία γνώμης και διακίνησης πληροφοριών. Στην Αθηναϊκή Δημοκρατία οι πολίτες καλούνταν όχι μόνο να διασφαλίζουν το δικαίωμα ελευθερίας στη γνώμη, αλλά όφειλαν, εάν ήθελαν να είναι πράγματι ελεύθεροι, να έχουν το κουράγιο να κάνουν χρήση αυτού του δικαιώματος. Να ασκήσουν αυτό το δικαίωμα χωρίς φόβο. Να διαθέτουν, δηλαδή, παρησσία. Διότι η ελεύθερη θαρρετή διατύπωση γνώμης ήταν το θεμέλιο της δημοκρατίας, αλλά και η προϋπόθεση ουσιαστικής και δημοκρατικής άσκησής του. Η επιταγή αυτή, δεν υπάρχει ως εγγύηση στα σημερινά πολιτικά συστήματα. Και αυτό, παρόλο που η Αθηναϊκή Δημοκρατία είχε επηρεάσει τον δυτικό διαφωτισμό. Συναντά κανείς, επί παραδείγματι, το πρόσταγμα που διατύπωνε ο Ι.Καντ για την ανάγκη να διαθέτει το άτομο το «θάρρος και κουράγιο του συνειδητού πολίτη» να αντιστρατεύεται αρνητικά καθεστώτα και λανθασμένες πολιτικές.Στο σημερινό πολιτικό σύστημα, η επιταγή για Παρρησία και το κουράγιο αντίστασης για τον Πολίτη όχι μόνο δεν θεωρείται προσόν, αλλά μάλλον τα ΜΜΕ τείνουν να το εμφανίζουν ως ελάττωμα, ακόμα και ως ένα είδος πνευματικής αναπηρίας. Ο λόγος σαφής: μόνο πολίτες με Παρρησία μπορούν να αντιστρατεύονται την διαπλοκή και τα άνομα συμφέροντα.Τις τελευταίες ημέρες εισήχθη στην πολιτική σκηνή μια νέα αντίληψη για την ηθική της πολιτικής. Σύμφωνα με αυτήν, η θαρρετή, έντιμη και αποτελεσματική χρήση από τον πολίτη των δικαιωμάτων του, όπως αυτή της ψήφου-μηνύματος, αποτελεί πράξη επικίνδυνη για το μέλλον της χώρας. Ανεύθυνη στην εποχή της κρίσης. Κακοδεχούμενη από το διεθνές περιβάλλον. Ο πολίτης, υποστηρίζουν ορισμένοι, δεν πρέπει πια να ψηφίζει ελεύθερα και με ευθύνη. Αντιθέτως, υποστηρίζουν, οφείλει να αυτοδεσμευτεί ότι με την ψήφο του δεν θα ενοχλήσει τους έχοντες, τους κατέχοντες, τους κυβερνώντες και τα καμώματά τους. Ο πολίτης, λένε κάποιοι κυβερνώντες και διαπλεκόμενοι, δεν θα πρέπει να εκφράζει τη βούλησή τους στις εκλογές, αλλά να διασφαλίζει την βούληση των ισχυρών.Ο πολίτης, λένε, δεν δικαιούται να ασκεί ουσιαστικά τα εκλογικά του δικαιώματα, παρά μόνο τυπικά. Δεν δικαιούται να εκφράζει αυτό που θέλει διότι γίνεται επικίνδυνος. Δεν δικαιούται γνώμης, αν δεν θέλει να έχει συνέπειες. Δηλαδή, αν έχει γνώμη διαφορετική από τους κατέχοντες ας την «βάλει εκεί που ξέρει» διότι διαφορετικά αποσταθεροποιεί την κυβέρνηση, τη χώρα, την οικονομία της.Οι αποστάτες το 1965 καλούσαν τον Γεώργιο Παπανδρέου να παραιτηθεί προκειμένου να μην «εισέλθει η χώρα σε περιπέτειες». Τελικά, ως γνωστό η χώρα εισήλθε εξαιτίας τους σε πολύ μεγάλες περιπέτειες. Με την ίδια «λογική», όπως εκείνη των αποστατών, καλούνται σήμερα οι πολίτες να παραιτηθούν των δικαιωμάτων τους ώστε η τυχόν χρήση τους να μην προκαλέσει «αρνητικές αντιδράσεις». Πρόκειται για επιχείρημα που δείχνει ότι οι κρατούντες δεν έχουν σε εκτίμηση την βούληση του λαού, όπως και δεν θέλουν να της δείξουν σεβασμό.Ο λαός οφείλει να στείλει μηνύματα προς τους κυβερνώντες και την τρόικα. Είναι δημοκρατικό του δικαίωμα να στέλνει μηνύματα δημοκρατικής βούλησης, ανησυχίας και θυμού. Κατάχρηση δικαιώματος δεν κάνει ο λαός με την ψήφο του, αλλά εκείνοι που δεν θέλουν να εκφραστεί ελεύθερα και αβίαστα. Που θεωρούν την ισηγορία και την παρησσία ελαττώματα και όχι δημοκρατικά δικαιώματα και ελευθερία.

(από epirusgate)