Βιβλία για δράκους στη νέα Χρονιά του Δράκου...

 

«Ο Κινέζικος Δράκος θεωρείται το κατ’ εξοχήν σύμβολο της καλοτυχίας. Ολα όσα συνδέονται με Κινέζικους Δράκους είναι ευλογημένα. Η Χρονιά του Δράκου, που έρχεται κάθε δώδεκα χρόνια, είναι τυχερή», διαβάζουμε στην ιστοσελίδα της πόλης του Πεκίνου.

Χρονιά του Δράκου το 2012, σύμφωνα με το κινέζικο ωροσκόπιο. (για τους Κινέζους το έτος αρχίζει στις 23 Ιανουαρίου), κι ίσως θυμόμαστε ότι ο δράκος - άγρυπνος φύλακας, ο οξυδερκής δράκος (η λέξη προέρχεται από το...
αρχαίο ελληνικό δέρκομαι: βλέπω), είναι το μυθικό γιγάντιο οφιοειδές ή σαυροειδές θηρίο που συχνά φυλάττει θησαυρούς.

Αυτό θα ταίριαζε μεταφορικά στην προηγούμενη Χρονιά του Δράκου, που δεν ήταν το 2000.

Η ανθρωπότητα την υποδέχθηκε με κρυμμένη αγωνία αλλά και σαν ορόσημο του θαυμαστού.

Στεκόμαστε στο κατώφλι της νέας Χρονιάς του Δράκου με περισυλλογή. Το βλέμμα μας οξύνθηκε, αναμφίβολα, χάρη σε εικόνες που ξεπέρασαν την περιορισμένη, όπως αποδείχθηκε, αντίληψη του κόσμου που διαθέταμε. Η δωδεκαετία επιφύλασσε στο βλέμμα μας την 11η Σεπτεμβρίου αλλά και την Αραβική Ανοιξη. Μεσολάβησαν δύο τσουνάμι, δύο βιβλικές καταστροφές. Ενας έγχρωμος στο αξίωμα του προέδρου των ΗΠΑ. Ο Καντάφι στο ψυγείο των κρεάτων. Η καταπτοημένη Ελλάδα. Μια συνεχιζόμενη δεινή κρίση.

Αγρυπνος φύλακας, «το βλέμμα έχον δεινόν, την δε πνοή θανατηφόρον» (εγκυκλοπαιδικό λεξικό Ελευθερουδάκη, όπου διαβάζουμε επίσης ότι «η παράστασις του δράκοντος αναμφιβόλως έλκει την καταγωγήν εκ της Απω Ασίας»). Ποιο είναι όμως το «δρακολογικό» χαρακτηριστικό που ξεχωρίζει αυτό το κομμάτι της λαϊκής και δημιουργικής φαντασίας από τα ξωτικά, για παράδειγμα, ή τους νάνους ή τους μάγους και τις μάγισσες; Τι είναι αυτό που καθιστά τους δράκους τόσο ελκυστικούς στη σύγχρονη φαντασία του δυτικού πολιτισμού;

Φλογοβόλος αλλά ποιητής

Για να απαντήσουμε, διατρέξαμε τη λογοτεχνία για παιδιά και εφήβους που κυκλοφορεί με σχετική θεματολογία. Ξεχωρίσαμε, από το πλήθος των «δρακολογικών», τρία βιβλία. Το γαλλικό «Ο Κάρολος στο Σχολείο των Δράκων», για παιδιά του νηπιαγωγείου και των πρώτων τάξεων του δημοτικού (Alex Cousseau και Philippe-Henri Turin, Νεφέλη 2011), το γερμανικό «Η πύλη των δράκων» για παιδιά μεγαλύτερα των δέκα ετών (Τζένι-Μάι Νουγιέν, Κέδρος, 2010) και την αμερικανική, ήδη εξάτομη στα αγγλικά, σειρά με τον γενικό τίτλο «Τεμεραίρ» (Ναόμι Νόβικ, Πατάκης, ο τέταρτος τόμος κυκλοφόρησε στα ελληνικά το 2011).

Ο «Κάρολος» μιλά κυρίως με τη μαγεία των εικόνων του. Είναι ένα ασυνήθιστο βιβλίο πολύ μεγάλου σχήματος και εντυπωσιακής εικονογράφησης. Οποιος έλκεται έστω και λίγο από το απω-ανατολίτικο παραμύθι, από τα γιγάντια φτερωτά πλάσματα και τη χρωματική τους πανδαισία, δύσκολα θα αντισταθεί στον πειρασμό να το αποκτήσει.

Ο πρωταγωνιστής, βεβαίως, καταρρίπτει τον μύθο. Είναι ένας δράκος-ποιητής, που δυσκολεύεται να συνυπάρξει με τους «φλογοβόλους» ομοίους του. Αλλά τα περισσότερα, όπως είπαμε, τα λέει η εικονογράφηση, που δεν τσιγκουνεύεται ούτε το μεγαλείο των χρωμάτων ούτε την ποικιλία των δράκων.

Αυτό από μόνο του μας υποψιάζει: είναι φανερό πως απευθύνεται σε μια ανομολόγητη ίσως όσο και διαδεδομένη στον πολιτισμό μας «δρακολατρία».

«Η πύλη των δράκων» ενώνει μιαν άλλη κατηγορία μοτίβων και αρχετύπων. Σε μια επικών διαστάσεων αφήγηση συνδέει τους δράκους με τους πολεμιστές και τον πόλεμο, αλλά και αποκαλύπτει τους δεσμούς τους με ονειρικές πλευρές της ανθρώπινης ύπαρξης. Τους συγκαταλέγει εντέλει στον ηττημένο κόσμο: στον «μη πραγματικό» κόσμο των ξωτικών, της φαντασίας, μιας ανώτερης αλλά μη υλικής διάστασης πραγμάτων που κλείνει οριστικά τις πύλες της προς τον δικό μας κόσμο. Ο δράκος που ο άνθρωπος επιχείρησε να υποδουλώσει και να χρησιμοποιήσει ως πολεμική μηχανή, αλλά και ο δράκος-σύμμαχος του ανεξάρτητου μαχητικού πνεύματος, γίνεται σύμβολο του προ-νεωτερικού κόσμου που απομαγεύθηκε βίαια και ανεπανόρθωτα. Δράκος – αυτό που ήταν μα δεν είναι πια. Η φυλή που εξοντώθηκε, η φαντασία που εξορίστηκε, η δύναμη που ηττήθηκε.

Βαθύτερη, πιο περίτεχνη και άψογα καμουφλαρισμένη είναι η χρήση που επιφυλάσσει στο μυθικό πλάσμα η συγγραφέας του «Τεμεραίρ».

Η ευφυής της σύλληψη να κατατάξει τους δράκους ως απολύτως ρεαλιστικά πολεμικά αεροσκάφη και ζωντανά όπλα στην… πολεμική αεροπορία των στρατευμάτων που συγκρούονται κατά τους ναπολεόντειους πολέμους ιστορικοποιεί τη φαντασία και απογειώνει την ιστορία στη σφαίρα του φανταστικού. Οπως έχει αποδείξει η επιτυχία του Χάρι Πότερ, καμία μαγεία δεν είναι δραστικότερη από εκείνη που παρουσιάζεται ως καθημερινή και αυτονόητη, ως τετριμμένη πραγματικότητα.

Βέβαια, ο δράκος «Τεμεραίρ» (βαφτισμένος κατά το διάσημο βρετανικό σκάφος από τη ναυμαχία του Τραφάλγκαρ) φέρει και άλλα χαρακτηριστικά που τον καθιστούν αποτελεσματικό και ακαταμάχητο μυθιστορικό ήρωα.

Είναι ένας δυτικοποιημένος Κινέζος. Πλαισιώνεται από τη ρομαντική αφήγηση του βρετανικού στρατιωτικού πατριωτισμού. Είναι δοσμένος στα αισθήματα και τις παρορμήσεις του ενώ ο «πλοηγός» του, ο Βρετανός ευγενής αξιωματικός Λώρενς, είναι το υπερεγώ του πολιτισμένου καθήκοντος που τον τιθασεύει, υπηρετώντας υψηλότερα, συλλογικά ιδανικά.

Στην εποχή της κυριαρχίας του νου και της πολυπλοκότητας, τι πιο φυσικό από το να μας γοητεύει ένα πλάσμα που συμβολίζει τη δύναμη της φύσης και του παραμυθιού αλλά με τρόπο εκλεπτυσμένο διανοητικά, εφάμιλλο του ανθρώπινου εγκεφάλου;

Ισως «ο» δράκος, ο ερωτευμένος με «σταθερές αξίες» όπως το χρυσάφι και οι πολύτιμοι λίθοι, να είναι μια πιο αρχοντική και σοφή εκδοχή της σύγχρονης διάνοιας, εκφράζοντας ταυτόχρονα τη μελαγχολία ενός μεγαλείου καταδικασμένου να υποτάσσεται στη χυδαιότητα της εκάστοτε εξουσίας.

Μαρία Τοπάλη (από i-diadromi)