Καταραμένα Παιδιά

Γράφει ο Νικόλαος Κ. Περιστερίδης

Αφήστε με να σας πω για παιδιά καταραμένα, καταδικασμένα από την ίδια τους τη μάνα να ζουν αιώνια δίχως ταυτότητα και μορφή, δίχως ποτέ- μήτε καν μετά το θάνατο τους- να γίνονται αποδεκτά από την ανθρώπινη κοινωνία, «δεμένα» με τον τόπο όπου τους παράτησαν να σαπίσουν στην τύχη τους. Αφήστε με να σας πω για μία κατάρα ισχυρή..

«Λένε πως τα αβάπτιστα παιδιά τα θάβουν έξω από το όριο της εκκλησίας, τα εξώγαμα, τα μούλικα, ή όπως αλλιώς τα λένε, που πνίγουν αρκετές μάνες για να μην ανακαλυφθεί η απιστία τους» (Δήμος Τρίπολης, Μαντινεία)

Είναι παιδιά ανεπιθύμητα, ριγμένα στα αζήτητα, άνθρωποι αποκηρυγμένοι από την ίδια τους τη...
μητέρα, φορτωμένοι με μία αιώνια κατάρα.

Αυτήν την κατάρα μετέτρεψαν σε μίσος, τη μαύρη τύχη τους σε μένος ζητώντας εκδίκηση από τους πάντες και τα πάντα: σκοτώνουν ζώα, ξεκληρίζουν ολόκληρα κοπάδια, επιτίθενται σε ανυποψίαστους ανθρώπους, όμως πάνω απ’ όλα αναζητούν τη μητέρα τους.. όχι γιατί ποθούν την αγάπη που στερήθηκαν, αλλά αναζητώντας εκδίκηση για την κατάρα που άδικα τους έχουνε φορτώσει!

Έχετε ακούσει ποτέ για παιδιά καταραμένα;

Σας ακούγεται περίεργη η διήγηση μου; Ακούτε πρώτη φορά για τα παιδιά αυτά; Μην βιάζεστε.. καταραμένα παιδιά υπάρχουν σχεδόν σε κάθε γωνιά της Ελλάδος και είμαι σίγουρος ότι έχετε ακούσει γι’ αυτά, ίσως με άλλο όνομα. ’λλωστε, κανείς δεν μιλάει ξεκάθαρα για την εν λόγω κατάρα- μία καταδίκη που η ίδια η μάνα «χαρίζει» στο παιδί της-, κανείς δεν την κατονομάζει ευθέως.. παραμένει θέμα ταμπού έως και τις μέρες μας.

Κάπως έτσι, ανάλογα με την περιοχή εμφανίζονται και με διαφορετικά ονόματα, έχουν κρύψει τις ίδιες περιπτώσεις πίσω από διαφορετικούς τίτλους, δυσκολεύοντας ακόμα περισσότερο τον εκάστοτε ερευνητή να εντοπίσει τα εν λόγω περιστατικά που πιστέψτε με.. είναι πάρα πολλά.

Ανάμεσα στις ονομασίες που προσωπικά συνάντησα είναι τελώνια, σμερδάκια, σμιθράκια, κούλουθρα, σαταναδάκια, δράκοι ή δρακούλες, καλικάντζαροι, κλπ.

Ανίερες αφηγήσεις από διάφορες περιοχές ενισχύουν ακόμα περισσότερο το καταραμένο παρελθόν τους: «Τα κούλουθρα είναι τα παιδιά τ’ αβάφτιστα. Κάθε νύχτα βγαίνουνε, ζωντανεύουνε», μας λέει μία γριά από τα Κύθηρα, ενώ οι γηραιότεροι κάτοικοι του Δήμου Φαλάνθου(Μαντινεία) διηγούνται: «Στου Σατάνη της Αλωνίσταινας βγαίνει ένα σμερδάκι, και είναι σαν παιδί τριχωτό, και σκούζει σαν τα μικρά παιδιά».

Μαζί τους έχει ασχοληθεί έως και ο μεγαλύτερος Έλληνας λαογράφος, ο Νικόλαος πολίτης, ο οποίος και στο δίτομο- κλασσικό σήμερα- έργο του παραδόσεις τα ονομάζει χαμοδράκια.

Όμως, γιατί καταραμένα;

Το Χρίσμα της Γέννας.

Όπως είδαμε, αν και εμφανίζονται με διαφορετικές ονομασίες ανά περιοχή, εντούτοις όλες ακολουθούν μία κοινή φιλοσοφία, κρύβουν το ίδιο βαθύτερο νόημα.

Πάρτε για παράδειγμα τις ονομασίες Δράκο ή Δρακούλα που χρησιμοποιούνται στα Κύθηρα για τα παιδιά προτού τη βάπτιση. Ο λόγος είναι ιδιαίτερα απλός, αν και φέρει μία έντονη μεταφυσική χροιά που ενισχύει ακόμα περισσότερο το σκοτεινό χαρακτήρα των πλασμάτων.

Έχει να κάνει με μία κοινή πεποίθηση του λαού, έντονη και διαδεδομένη κατά το παρελθόν, που θέλει τη βάπτιση να αποτελεί ένα σημείο οριακό, το μεταίχμιο μεταξύ δύο κόσμων. Το πέρασμα από έναν διαφορετικό, απολίτιστο και άγριο κόσμο σε έναν οικείο και πολιτισμένο.

Με λίγα λόγια, σύμφωνα με παλαιότερες παραδόσεις της υπαίθρου, το νεογέννητο παιδί πριν τη βάπτιση δεν θεωρούνταν άνθρωπος, αλλά κάτι πιο ακαθόριστο, πιο ζωώδες.. εξού και οι διάφορες ονομασίες, όπως δράκος ή χαμοδράκια.

Η ζωώδης τους μορφή υποδηλώνεται ξεκάθαρα στην παρακάτω διήγηση από την Μαντινεία: «είναι σαν παιδί τριχωτό, και σκούζει σαν τα μικρά παιδιά».

Η αντίληψη αυτή εμφανίζεται σε πάρα πολλές τοπικές παραδόσεις ανά την Ελλάδα, οι οποίες παρουσιάζουν τα νεκρά αβάπτιστα παιδιά τυλιγμένα με ένα πέπλο μυστηρίου, ως πλάσματα μη ανθρώπινα, μικρούς δαίμονες, με αλλόκοσμα χαρακτηριστικά.. όπως η παρακάτω μαρτυρία από την Κρήτη: «Λένε πως τα μωρά παιδιά που πεθαίνουν αβάπτιστα γίνονται μικροί δαίμονες με μαύρα φτερά.»

Από την άλλη, η βάπτιση αποτελεί και το χρίσμα του Θεού στο νεογέννητο παιδί, την επίσημη είσοδο ενός νέου μέλους σε μία κοινωνία. Μάλιστα, σύμφωνα με τη χριστιανική παράδοση, αυτή η είσοδος γίνεται μέσω της πλήρης άφεσης αμαρτιών του νέου μέλους, μιας και με την τελετή ο άνθρωπος απαλλάσσεται από το προπατορικό αμάρτημα, την κυριότερη κατάρα- σταλμένη από τον ίδιο το Θεό!- που τον ακολουθεί από τη στιγμή της γέννησης του.

Η έννοια της βάπτισης όμως έχει ακόμα περισσότερες πτυχές: «δίνει» μορφή στον άνθρωπο! Είναι γνωστή η φράση του Θεού «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση μου» , αναφερόμενος στη δημιουργία του ανθρώπου. Ένα αβάπτιστο παιδί όμως δεν έχει πάρει το χρίσμα του Θεού, δεν μπορεί να μοιάσει στο Θεό και κατ’ επέκταση σε κανέναν άλλον άνθρωπο που έχει βαπτιστεί. Η μορφή του παραμένει ακαθόριστη, άγνωστη, ξένη και μη αποδεκτή από την ανθρώπινη κοινωνία.

Απόκληροι Μίας Ολόκληρης Κοινωνίας.

Έχοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, η μη βάπτιση ενός ανθρώπου για τη λαϊκή αντίληψη ισοδυναμούσε με κοινωνική και μεταφυσική καταδίκη: δεν αποκτούσε ποτέ το θεϊκό χρίσμα, συνέχιζε να τον βαραίνει το προπατορικό αμάρτημα, δεν μπορούσε να αποκτήσει μορφή μήτε ταυτότητα, ενώ ουδέποτε γινόταν δεκτός από την ανθρώπινη κοινωνία.. σαν να τον καταράστηκε δηλαδή ολόκληρη η ανθρωπότητα!

Όπως αναφέρει η Δ. Μ. Δαμιανού στο έργο της Λαϊκές Διηγήσεις : «τα αβάπτιστα παιδιά παρέμεναν σε μία μετέωρη κατάσταση, μεταξύ χριστιανού και μη χριστιανού, ζωντανού και νεκρού, όπως όσοι πέθαναν στο διάστημα διαβατηρίων χρονικών στιγμών» .

Κάπως έτσι, με το κληροδοτημένο κακό μέσα τους φώναζαν, ούρλιαζαν, καταριόνταν, έκλαιγαν, παρακαλούσαν και στοίχειωναν ρεματιές ή λαγκάδια, ερημιές και απόμερα εκκλησάκια που είχαν ταφεί, ενώ «γίνονταν δαίμονες, μικροί σατανάδες ή βρικόλακες» .

«Εκεί, στη θέση Καλντιρίμι, είδε ένα μικρό παιδί, κόκκινο σαν τη φωτιά, με μάτια κατσούλας, το οποίο άρχισε να τον κυνηγάει.» , αναφέρει μία μαρτυρία από τη Μαντινεία.

Από την άλλη, ως βρικόλακες συνδέονταν άρρητα με ένα συγκεκριμένο χώρο ή- ακόμα χειρότερα- με συγκεκριμένα πρόσωπα που ευθύνονταν για την τύχη τους. Έτσι, αισθάνονταν μίσος και μένος κατά τη μητέρα τους ή τοπικών ιερέων, δηλαδή κατά κάθε ανθρώπου που ευθυνόταν- έστω και εν μέρει- για τη μη βάπτιση τους, για την άδικη κατάρα που τους βάραινε.

«Και εκεί που πετούνε στον αέρα, καταριούνται τον παπά που τα άφησε αβάπτιστα και πετροβολούν τους διαβάτες και τους ενοχλούν, όπως και οι άλλοι δαίμονες» , αναφέρει μία μαρτυρία από την Κρήτη.

Αντίστοιχες διηγήσεις όμως δεν υπάρχουν μόνο στην Κρήτη, μήτε μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε αρκετά μέρη της Ευρώπης. Για παράδειγμα, περιγραφές νεκρών αβάπτιστων παιδιών που ζητούν εκδίκηση από τη μητέρα τους εμφανίζονται έως και την Ιρλανδία, τη Σκωτία και άλλες χώρες της βόρειας Ευρώπης.

Μία Νέα Κατηγορία Δαιμόνων.

Κάπως έτσι, γεννήθηκε στο ελληνικό- αλλά και ευρωπαϊκό- συλλογικό ασυνείδητο μία νέα κατηγορία δαιμόνων.. αυτή των καταραμένων παιδιών.

Στην εν λόγω κατηγορία ανήκουν όλα τα παιδιά που πέθαναν αβάπτιστα ή που τα «έριξαν» οι μητέρες τους κατά τη γέννα για να πεθάνουν, τα εξώγαμα, καθώς και οι αποβολές. Τα παιδιά δηλαδή που δεν δέχτηκαν ποτέ το χρίσμα της γέννησης, δεν απέκτησαν ποτέ ταυτότητα και με την αιώνια κατάρα να βαραίνει τις πλάτες τους μεταμορφώθηκαν σε μικρούς δαίμονες, «σαταναδάκια» για τον απλό λαό.

Όντας «δεμένα» απόλυτα με τον τόπο όπου θανατώθηκαν ή θάφτηκαν αβάπτιστα, τις νύχτες ουρλιάζουν, κλαίνε, βλαστιμούν, ή άλλες φορές βγαίνουν από το χώμα και γελώντας δυνατά παίζουν με τις ώρες.

Οι σχετικές μαρτυρίες προέρχονται από όλη την Ελλάδα, ενώ στην καλύτερη περίπτωση μπορεί να χαρακτηριστούν απλά.. σκοτεινές:

«Αν περάσει κάποιος τη νύχτα, ή ακόμα χειρότερα τα μεσάνυχτα, από το μέρος όπου τα έχουν θαμμένα ή ριγμένα, τα ακούει να κλαίνε και βλέπει φωτιές» (Κρήτη)

«Κάτω από την Αγία Τριάδα, ακούγονται μωρά να κλαίνε. Τα έχουν ακούσει πολλοί» (Κύθηρα)

«Στον ’γιο Μηνά έθαβαν τα αβάφτιστα παιδιά από όλο το νότιο τμήμα του νησιού» (Στραπόδι, Κύθηρα)

«Κάποτε, μικροί ακόμα, είχαμε πάει στον ’γιο Μηνά, εκεί όπου θάβουν όλα τα αβάφτιστα. Καθόμασταν κι ακούγαμε απέναντι στο δάσος «ουα, ουα». Στα μέρη βέβαια εκείνα που ν’ ακούσεις παιδί να κλαίει, τι να κάνει ένα μωρό στο δάσος; Σηκωθήκαμε και φύγαμε.» (Στραπόδι, Κύθηρα)

Έτσι, αρκετοί άνθρωποι φέρονται να ακούν συχνά παιδικές φωνές, καθώς περνάνε από συγκεκριμένες ρεματιές ή λαγκάδια, ή τόπους εκτός του ιερού χώρου μίας εκκλησίας, όπως π.χ. απόμακρα εκκλησάκια. Τα μέρη αυτά θεωρούνται τόποι καταραμένοι, χώρα νεογέννητων νεκρών, και έως σήμερα ασκούν τρόμο σε όσους γνωρίζουν τις αντίστοιχες παραδόσεις.

«Λέγαν ότι μαζεύονταν σε ορισμένα σημεία. Εκεί πάνω από τις Καλοκαιρινές ήταν ένα μέρος που το λέγαν Φατσάδικα, με πηγάδια, και λέγαν ότι στο λαγκάδι που πηγαίνει προς τα εκεί μαζευόντουσαν τα κούλουθρα και τ’ ακούγανε τις νύχτες να ουρλιάζουν, να κλαίνε ή ότι μεταμορφωνόντουσαν.» (Κύθηρα)

Αγνότητα + Κακό= Τρόμος

Πως όμως είναι δυνατόν ένα πλάσμα με μορφή νεογέννητου μωρού να προκαλεί τέτοιο τρόμο; Δεν είναι κάπως παράλογο;

Όντως, άλλωστε συχνά δεν αναφερόμαστε στην παιδική αθωότητα; Επίσης, σχεδόν το σύνολο των ανθρώπων βλέπει στα βλέμματα των νεογέννητων μωρών την προσωποποίηση της αγνότητας.

Έτσι, η ύπαρξη και μόνο καταραμένων παιδιών έρχεται σε ευθεία ρήξη με μία ευρέως διαδεδομένη αντίληψη, κάτι που είναι υπεραρκετό ώστε να εντείνει ακόμα περισσότερο το φόβο.

Για πολλούς, το να δουν σε μία ταινία τρόμου ένα ανθρωπόμορφο τέρας, με τρομακτική όψη και αλλόκοσμα χαρακτηριστικά, ούτε κατά διάνοια δεν συγκρίνεται με τη μορφή μικρών παιδιών που σε παρόμοιες ταινίες αποτελούν την πηγή του κακού.

Σκεφτείτε μόνο το μικρό κοριτσάκι που πρωταγωνιστεί στην κλασσική σήμερα ταινία «Ο Εξορκιστής» , ή τον μικρό Ντέμιαν στην επίσης κλασσική ταινία «Η προφητεία» που στις 06/06/06 εμφανίστηκε ξανά στους κινηματογράφους με ένα σύγχρονο remake.

Ίσως αυτός να είναι και ο λόγος που η παράδοση των καταραμένων παιδιών μοιάζει τόσο αλλόκοσμη, που προκαλούσε τόσο μεγάλο τρόμο στην πλειοψηφία των ανθρώπων της υπαίθρου τις προηγούμενες δεκαετίες: ο αφύσικος συνδυασμός της παιδικής αγνότητας και της έντονης έκφρασης του κακού.

Χαρακτηριστική είναι η απάντηση μίας ηλικιωμένης γυναίκας στην ερώτηση αν γνωρίζει κάτι σχετικό για την εν λόγω κατάρα: «Θεέ μου συγχώρησε με, δεν ξέρω γι’ αυτά. Έχω ακούσει ότι τα έριχναν εκεί στη ρεματιά αλλά δεν ξέρω» , ενώ- όντας τρομοκρατημένη- δεν δέχτηκε να προσθέσει τίποτα περισσότερο.

Μικροί Σατανάδες με Μαύρα Φτερά

Ποια είναι όμως η μορφή τους; Αν και ακαθόριστη, κάπως πρέπει να έχουν μείνει στις συνειδήσεις των απλών ανθρώπων που φέρονται να τα έχουν συναντήσει.

Κατ’ αρχήν , συχνά παραλληλίζονται με μικρούς δαίμονες ή «σαταναδάκια», ως προς το μένος και το μίσος που νιώθουν, αλλά και ως προς τη μορφή τους.

«Το παιδί άμα πεθάνει αβάφτιστο ή είναι αβάφτιστο ζωντανό και το πετάξουν, γίνεται σαταναδάκι. Αυτά τα λέει κι ο παπάς. Αυτά τα λέγαμε και στο σχολείο, τα παιδιά. Τ’ ακούγαμε από τους μεγάλους.περισσότερα ξέραν όσοι είχαν γιαγιάδες.» (Κύθηρα)

Επιπλέον, αν και φέρουν ξεκάθαρα χαρακτηριστικά νεογέννητου μωρού, εντούτοις συνδυάζονται με κάποια ενήλικα άνδρα, δημιουργώντας έτσι ένα άκρως αφύσικο αποτέλεσμα:

«Τα βλέπαν με μορφή μεγάλου ανθρώπου με νύχια, ενώ ήταν μωρά στις πάνες.» (Κύθηρα)

«Πήγαν κοντά και είδαν ένα μικρό παιδί, νεογέννητο, έως σαράντα ημερών, το οποίο όμως είχε μακριά μαλλιά και δόντια. Καθώς λοιπόν το παρατηρούσαν αποσβολωμένοι με απορία, το παιδί γύρισε και τους κοίταξε άγρια και άρχισε να τους περιπαίζει: «Δόντια; ε! Μαλλιά; ε!». Έτσι, εξαφανίστηκε.» (Σπάρτη, Τρίπολη)

Ως ένα επιπλέον στοιχείο της σκοτεινής τους προέλευσης, σε αρκετά μέρη της Ελλάδος τα καταραμένα παιδιά φέρονται να έχουν στενή σχέση με τη φωτιά, συμπληρώνοντας έτσι με τον καλύτερο τρόπο την αλλόκοσμη μορφή τους.

«Στο στόμα τους έχουν ένα αναμμένο κάρβουνο και βγάζουν φωτιές από μέσα του. Μονάχα τη νύχτα βγαίνουν, στις 12 τα μεσάνυχτα.» (Δήμος Τρίπολης, Μαντινεία)

Ενώ, μαρτυρίες από τον Δήμο Λαγκαδίων της Γορτυνίας ενισχύουν την παραπάνω εικόνα, ενώ εισάγουν για πρώτη φορά ένα νέο στοιχείο:

«Τα παιδιά που πεθαίνουν αβάφτιστα γίνονται σμιθράκια και γυρίζουν στα βουνά και πολλές φορές γίνονται φωτιές. Τα βλέπουν οι αλαφροΐσκιωτοι. »

Τέλος, μία διήγηση από την Κρήτη κάνει πλέον ξεκάθαρη τη σύνδεση τους με δαίμονες: «Τα μωρά παιδιά που πεθαίνουν αβάπτιστα γίνονται μικροί δαίμονες με μαύρα φτερά.»

πέρα όμως από τα κοινά στοιχεία που φέρουν οι περιγραφές των καταραμένων παιδιών με πληθώρα άλλων μυθολογικών πλασμάτων της υπαίθρου, είναι ξεκάθαρο ότι αποτελούν ένα νέο είδος πλασμάτων. Από που όμως προήλθαν;

Με μία σύντομη έρευνα κατέληξα στο συμπέρασμα ότι η παραπάνω κατηγορία δαιμόνων προέκυψε από το συνδυασμό τριών διαφορετικών παραδόσεων: α) των ποιμενικών μύθων σχετικά με την μετατροπή των νεκρών νόθων παιδιών σε δαίμονες- κατά αναλογία του θεού Πάνα-, β) των αντιλήψεων της ελληνικής υπαίθρου περί ύπαρξης και δράσης βρικολάκων- ως έκφραση της δύναμης των νεκρών ψυχών- και τέλος γ) των θρύλων γύρω από τους Καλικαντζάρους- ως παιδιών αμαρτωλών γονέων.

Κάπως έτσι, γεννήθηκαν τα καταραμένα παιδιά.. δίνοντας τη θέση της βίαια αλλοτριωμένης αγνότητας τους στο μίσος και τον τρόμο.

150.000 Καταραμένα παιδιά Κάθε Χρόνο Στην Ελλάδα!

Όμως τα «καταραμένα παιδιά» αποτελούν δαίμονες μιας άλλης εποχής, μακρινής και ξεχασμένης. Σχεδόν όλες οι παραδόσεις προέρχονται από το πρώτο μισό του 20ου αιώνα, ενώ οι εσκεμμένες θανατώσεις νεογέννητων μωρών έχουν προ πολλού εκλείψει.

’λλωστε, η σημερινή κοινωνία είναι απελευθερωμένη από τα κοινωνικοοικονομικά δεσμά του παρελθόντος, εξαλείφοντας έτσι και τον τελευταίο λόγο για μία τόσο απάνθρωπη ενέργεια, όσο η θανάτωση του ίδιου σου του απογόνου.

Κάπως έτσι, εφόσον δεν υπάρχουν πλέον μητέρες που θανατώνουν ή παρατούν στην τύχη τα νεογέννητα παιδιά τους, επόμενο είναι να υποθέσουμε ότι δεν υπάρχουν πλέον και «καταραμένα παιδιά». Είναι όμως έτσι;

Τι θα σκεφτόσασταν αν σας έλεγα ότι στην Ελλάδα του 21ου αιώνα περισσότερα από 150.000 παιδιά πεθαίνουν λίγο μετά ή ακόμα και πριν τη γέννα τους;

Σύμφωνα με επίσημες δηλώσεις του κ. Δ. Λώλη, ομότιμου καθηγητή Μαιευτικής-Γυναικολογίας και πρώην πρύτανη του πανεπιστημίου Ιωαννίνων, στην Ελλάδα του σήμερα πραγματοποιούνται περισσότερες από 150.000 αμβλώσεις (εφημερίδα Χώρα, 12/4/2005).

Και όπως είναι φυσικό, τα νεκρά αυτά παιδιά δεν αποκτούν ποτέ όνομα, μήτε χρίσμα, μήτε απαλλάσσονται από το προπατορικό αμάρτημα, ενώ η θεϊκή κατάρα βαραίνει τις πλάτες τους. Με λίγα λόγια, το μόνο που άλλαξε είναι ο τρόπος με τον οποίο πολλές μητέρες θανατώνουν τα παιδιά τους.. τα αβάπτιστα παιδιά τους.

Είναι τραγικό, όμως τα καταραμένα παιδιά συνεχίζουν να υπάρχουν και να αυξάνονται με ραγδαίους ρυθμούς, αναζητώντας το όνομα που ποτέ δεν τους έδωσαν, το όνομα που θα τους λυτρώσει από την αιώνια καταδίκη τους.

«Σκύλα μάνα, δώσε μου το όνομα μου» (Κύθηρα)

---

Το παρόν κείμενο δημοσιεύθηκε αρχικά στο περιοδικό mystery και αναδημοσιεύεται στο παρόν ιστοχώρο με τη σύμφωνη γνώμη του συγγραφέα. 

(από metafysiko)