Τουρκικές Στρατηγικές στην Ανατολική Μεσόγειο – Αναγκαίες Ελληνικές Απαντήσεις

Του Νίκου Κοτζιά

Τα πρόσφατα βίαια επεισόδια που προκάλεσε το Ισραήλ στην Ανατολική Μεσόγειο συνδέονται και με τον ανταγωνισμό του με την Τουρκία.. Κομβικό ρόλο σε αυτές τις επιλογές παίζουν η γνωστή ανασφάλεια του Ισραήλ που το οδηγεί στη χρήση υπέρμετρης και συχνά βάρβαρης βίας, με τρόπο που αμαυρώνει το ίδιο την διεθνή του εικόνα, αλλά και οι νέες στρατηγικές επιλογές της Τουρκίας. Σε αυτό το παιχνίδι που...
διεξάγεται στην πόρτα μας η Ελλάδα οφείλει να απαντήσει με τις δικές της στρατηγικές, διπλωματικές και αμυντικές.

Τι ακριβώς θέλει η Τουρκία

Κατά το πρόσφατο παρελθόν η Τουρκία εμφανίστηκε ως να αποτελεί την γέφυρα και τον διαμεσολαβητή ανάμεσα στον δυτικό κόσμο και τον ισλαμικό. Τόνισε με όλους τους τρόπους ότι συμβάλλει στην υπέρβαση των ιστορικών της προβλημάτων, όπως αυτό με την Αρμενία καθώς και στην προώθηση των διαπραγματεύσεων ανάμεσα στο Ισραήλ και την Παλαιστίνη. Οι τελευταίες εξελίξεις δείχνουν ότι η Τουρκία απέτυχε σε αυτή της την προσπάθεια και μαζί της όσοι είχαν επενδύσει σε αυτήν. Τα προβλήματα της γείτονας με την Αρμενία εξακολουθούν να υπάρχουν, ενώ ως προς το Ισραήλ όχι μόνο δεν είναι σε θέση να μεσολαβήσει ανάμεσα σε αυτό και σε αραβικές χώρες, αλλά έγινε η ίδια μέρος του προβλήματος.Η Τουρκία εγκαταλείπει τον ρόλο του ειρηνοποιού και αναλαμβάνει τον ρόλο του ταραξία για λογαριασμό, υποτίθεται, των «ανθρώπινων δικαιωμάτων και της ειρήνης». Με αυτό τον τρόπο ντύνει τα νεοθωμανικά της σχέδια με αξίες και έτσι, σε ένα βαθμό, τα κρύβει. Στόχος της τουρκικής πολιτικής δεν είναι μόνο το Ισραήλ, όπως κοντόφθαλμα θα μπορούσε να πιστέψει κανείς. Στόχοι της είναι, επίσης:
Α) Η επιβεβαίωση, μέσω της κόντρας με το Ισραήλ, του ηγεμονικού περιφερειακού ρόλου που διεκδικεί.
Β) Ο εγκλωβισμός από την Τουρκία της Κύπρου σε μια περιοχή στην οποία θα έχει τον πρώτο και τελευταίο λόγο. Συνακόλουθα το στρίμωγμα της Αίγυπτου ως προς την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη που αυτή διαπραγματεύεται με την Κύπρο. Η Τουρκία προσπαθεί να νομιμοποιήσει την παρουσία των πλοίων της στην περιοχή της κυπριακής ΑΟΖ και να αποτρέψει τις έρευνες της Κυπριακής Δημοκρατίας μαζί με τους διεθνείς εταίρους της.
Γ) Η άμεση ένταξη στην πολιτική της επιρροή χωρών που έχουν ειδικές σχέσεις με το Ιράν, όπως είναι η Συρία. Με άλλα λόγια να εξορίσει άλλες μουσουλμανικές δυνάμεις από περιοχές της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Δ) Η απόκτηση άμεσων ερεισμάτων στον «ισλαμικό δρόμο», δηλαδή στα κινήματα που ονειρεύονται την Μέση Ανατολή ως ένα ισλαμικό χαλιφάτο. Ας μην ξεχνάμε ότι το τελευταίο τέτοιο χαλιφάτο το αποτελούσε η Οθωμανική αυτοκρατορία.

Ε) Να ενισχύσει τη θέση της έναντι της Δύσης. Όχι πια στο όνομα του Ευρωπαϊκού της δρόμου. Ούτε ως γέφυρα ανάμεσα σε Δύση και Ισλαμισμό, αλλά ως περιφερειακή δύναμη που συμμετέχει, επιπλέον, και στην παγκόσμια διακυβέρνηση, όντας η Τουρκία κράτος-μέλος των G20.

Το κουρδικό και οι εσωτερικές δομικές συγκρούσεις

Για το τουρκικό κατεστημένο η διασφάλιση της επιρροής του στο Ιράκ είναι άμεσης και κομβικής σημασίας. Θέλει να έχει βαρύνονται λόγο στο Ιράκ αμέσως μετά την απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων. Το Ιράκ έχει για την Τουρκία μια τριπλή λειτουργία.Καταρχάς είναι μια χώρα που βρέθηκε σε πολυετή πόλεμο με το Ιράν και δεν θα ήθελε να πέσει στην επιρροή του τελευταίου. Διαθέτει, επίσης, μεγάλα ενεργειακά αποθέματα και πολλοί διεθνείς αγωγοί το έχουν ως αφετηρία. Τέλος, στο Ιράκ διαμορφώνεται μια κρατικοειδή δομή των Κούρδων. Αυτό συνιστά μακρόχρονο πρόβλημα για την Τουρκία, που έχει μεγάλη κουρδική κοινότητα. Επιπλέον την απασχολεί το γεγονός ότι το Ισραήλ ήδη ασκεί μεγάλη επιρροή, τουλάχιστον οικονομική στο Κουρδιστάν. Ανησυχεί δε, ότι όπως έχει το Ιράν την Χεσμπολά στα πλευρά του Ισραήλ (συνορεύει έτσι μαζί του, χωρίς εκείνο να έχει σύνορά μαζί της), ότι κάτι ανάλογο μπορεί να συμβεί ανάμεσα στο Κουρδιστάν του Ιράκ -υπό την τυχόν επιρροή του Ισραήλ- και την Τουρκία.Σε αυτούς τους λόγους θα πρέπει να προστεθεί και ένας εσωτερικός παράγοντας της Τουρκίας. Η κυβέρνηση του Ερντογκάν βρίσκεται σε μια μάχη με τον στρατό για τον έλεγχο των δομών εξουσίας της Τουρκίας. Ο μεν στρατός στηρίζει την εκδυτικοποίηση της Τουρκίας, αντιτασσόμενος στον θεσμικό δημοκρατικό εκσυγχρονισμό, ενώ η ήπια ισλαμική κυβέρνηση της Τουρκίας επιθυμεί έναν εκσυγχρονισμό μέσω του οποίου θα υπονομεύσει τις θέσεις του τουρκικού κεμαλικού κατεστημένου. Που θα νομιμοποιήσει τα ισλαμικά σύμβολα και συμμαχίες. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να ενθυμείται κανείς ότι οι καλές σχέσεις που αναπτύχθηκαν κατά το παρελθόν ανάμεσα στο Ισραήλ και την Τουρκία δεν ήταν αποτέλεσμα της θέλησης και των προσδοκιών των ισλαμιστών, ήπιων ή μη, και πολύ λιγότερο του εκλογικού σώματος, αλλά του στρατού που διασφάλιζε, μέσω αυτής της σχέσης, προσβάσεις σε σύγχρονες τεχνολογίες αμυντικών συστημάτων. Ενίσχυε τις θέσεις του στο εσωτερικό της Τουρκίας, ενώ διευκολυνόταν στις σχέσεις του με τις ΗΠΑ.Σήμερα, σε αντίθεση με ότι συνέβαινε τα τελευταία δέκα χρόνια, η Τουρκία ανοίγει μέτωπα με το Ισραήλ, δείχνει φιλική προς το Ιράν, αλλά παραμένει σε βαθύ ανταγωνισμό με αυτό, όπως, εξάλλου, και με την Αίγυπτο και την Σαουδική Αραβία. Με το Ισραήλ δε. αναπτύσσει όλο και περισσότερο γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς, τόσο στην ευρύτερη περιφέρεια, όσο και ως προς τις σχέσεις με Ιράκ-Κουρδιστάν, Συρία και θέση του Κυπριακού. Σε αυτή την κατάσταση, καλείται η Ελλάδα να πάψει να είναι θεατής και να δράσει άμεσα.

Ελληνικές επιλογές έναντι της Τουρκίας

Η Ελλάδα, ως προς το πρόβλημα που εξετάζω εδώ, έχει ενώπιόν της τρεις άμεσες επιλογές. Επιλογές που δεν είναι αντιτιθέμενες, αλλά μπορούν να αξιοποιηθούν σωρευτικά. Η πρώτη είναι να παρακολουθεί παθητικά το τι κάνει η Τουρκία με το Ισραήλ και να περιορίζεται στο να ανεβάζει τους τόνους συναισθήματος κάθε φορά που διαπιστώνει παραβίαση του διεθνούς νόμου και των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Προσωπικά δεν έχω αντίρρηση να συνεχίζει να το κάνει, αλλά διαφωνώ κάθετα αν περιοριστεί μόνο σ’ αυτό.Η δεύτερη επιλογή της Ελλάδας, είναι να αξιοποιήσει τις αντιθέσεις ανάμεσα σε Τουρκία, Ιράν και Ισραήλ. Να δυναμώσει τις σχέσεις της με το Ιράν, με τρόπο που να εξυπηρετεί τον μακρόχρονο σχεδιασμό της ίδιας της ΕΕ. Να ανοίξει το δρόμο για έναν αγωγό από το Ιράν δια μέσω Ιράκ και Συρίας, καθώς και Κύπρου, προς Ευρώπη που θα περνά από την Ελλάδα. Να υποκαταστήσει το ρόλο του διαμεσολαβητή της Τουρκίας έναντι Ιράν και ΕΕ και να τον αναλάβει η ίδια, μη έχουσα σύνορα και ιστορικούς ανταγωνισμούς με το Ιράν. Να ενισχύσει τους δεσμούς της με το Κουρδιστάν και να αναλάβει ενεργητικό ρόλο μεσολάβησης και διαχείρισης κρίσης ανάμεσα σε Ιράν και Ισραήλ. Με μια καλή προετοιμασία, το ίδιο μπορεί να κάνει και ως προς τις σχέσεις Ισραήλ και Τουρκίας. Τέλος, αλλά μεγάλης σημασίας, η Ελλάδα πρέπει να σφυρηλατήσει τους δεσμούς της με την Αίγυπτο και πολλά από τα ζητήματα που αναφέρονται εδώ, να τα προωθήσει σε συνεννόηση, ακόμα και άμεση συνεργασία με την Αίγυπτο.Η Τρίτη επιλογή για την Ελλάδα, είναι να συνεχίσει την πολιτική ειρηνικής συνεννόησης με την Τουρκία, όπου, όμως, θα αυξήσει το κόστος για την τελευταία στην περίπτωση που θα εξακολουθήσει να προωθεί τη σημερινή πολιτική της σε κόστος του ελληνισμού. Η μία πλευρά θα είναι η συνεχής υπενθύμιση στην διεθνή κοινότητα των τουρκικών παραβιάσεων σε θέματα όπως εκείνων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο εσωτερικό της ίδιας της Τουρκίας. Της παραβίασης του διεθνούς δικαίου έναντι τρίτων. Της κατοχής της Κύπρου. Η άλλη πλευρά είναι ότι δεν θα επιτρέψει, πλέον, στην Τουρκία να αξιοποιήσει το Ισραήλ, αλλά και το εβραϊκό λόμπυ στις ΗΠΑ υπέρ των στρατηγικών της. Να της αφαιρεθεί, δηλαδή, το μέγιστο σε συμμάχους στον διεθνή ορίζοντα. Αυτά όλα μπορούν να γίνουν συνοδευμένα με έναν συνεχή διάλογο στην ΕΕ για την ασφάλεια και σταθερότητα της Ανατολικής Μεσογείου καθώς και με δυνάμεις που έχουν άμεσα ενδιαφέροντα στην περιοχή, όπως είναι οι ΗΠΑ και η Ρωσία.Η Ελλάδα οφείλει και μπορεί να ακολουθήσει σωρευτικά και τις τρεις αυτές επιλογές και να διατάξει τις χωρητικότητές της εξωτερικής πολιτικής της σε μια τέτοια κατεύθυνση. 

(από epirusgate)