Δυο νέα, σημαντικά διαστημικά τηλεσκόπια εκτόξευσε η Ευρώπη: Planck και Herschel

Δύο από τις σημαντικότερες αποστολές του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος μέχρι σήμερα, συνολικού κόστους 1,9 δισ. ευρώ, ξεκίνησαν μαζί την Πέμπτη: Τα διαστημικά τηλεσκόπια Planck και Herschel θα κοιτάξουν πίσω στο χρόνο τα πρώτα στάδια της εξέλιξης του Σύμπαντος.

Ο πύραυλος Arianne 5 ECA που μετέφερε τα δύο ογκώδη όργανα (ένθετη αριστερά) εκτοξεύτηκε στις 16.12 ώρα Ελλάδας από το ευρωπαϊκό διαστημικό κέντρο στο Κουρού της Γαλλικής Γουιάνας, κοντά στον ισημερινό.

Λιγότερο από μισή ώρα μετά την πυροδότηση, το Planck και το Herschel αποσυνδέθηκαν από τον πύραυλο και ξεκίνησαν την πορεία για τις τελικές τους θέσεις γύρω από το Σημείο Λανγκράζ 2, σε απόσταση περίπου 1,5 εκατ. χιλιομέτρων πίσω από τη σκοτεινή πλευρά της Γης.

Τα δύο παρατηρητήρια θα ισορροπούν σχεδόν αβίαστα σε αυτό το σημείο, στο οποίο οι βαρυτικές έλξεις της Γης και του Ήλιου σχεδόν εξουδετερώνονται από τη φυγόκεντρο δύναμη.

ΔΕΙΤΕ ΤΟ VIDEO

Το τηλεσκόπιο Herschel, βασισμένο σε ένα κάτοπτρο 3,5 μέτρων, το μεγαλύτερο καθρέπτη που έχει εκτοξευτεί ποτέ, «βλέπει» στο άπω υπέρυθρο τμήμα του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος. Η ακτινοβολία αυτή είναι το σημαντικότερο ίχνος από το σχηματισμό των πρώτων άστρων στους γαλαξίες.

Το Planck είναι σχεδιασμένο να καταγράφει τη μικροκυματική ακτινοβολία υποβάθρου, τον «απόηχο» της ηλεκτρομαγνητικής λάμψης που κατέκλεισε το Σύμπαν μόλις 380.000 χρόνια μετά τη Μεγάλη Έκρηξη.

Herschel

Το τηλεσκόπιο Herschel παίρνει το όνομα του Ουίλιαμ Χέρσελ, του Βρετανού αστρονόμου που ανακάλυψε την υπέρυθρη ακτινοβολία στα τέλη του 18ου αιώνα.

Το τροχιακό παρατηρητήριο καταγράφει την άπω υπέρυθρη ακτινοβολία που διαπερνά τα νέφη αερίου και σκόνης στο διάστημα και μεταφέρει πληροφορίες για τα πρώτα στάδια σχηματισμού των άστρων.

H ακτινοβολία αυτό μπορεί να ανιχνευθεί μόνο από την απειροελάχιστη αύξηση της θερμοκρασίας που προκαλεί όταν πέφτει πάνω στον μεγάλο καθρέπτη του τηλεσκοπίου. Για το λόγο αυτό, τα όργανα του Herschel πρέπει να διατηρούνται σε θερμοκρασία 0,3 βαθμών Κέλβιν, κοντά στο απόλυτο μηδέν (-273,15 βαθμοί Κελσίου).

To υπέρυθρο φως που θα καταγράφει το Herschel προέρχεται από νέφη αερίου που συμπυκνώνονται και ετοιμάζονται να σχηματίσουν νέα άστρα. Το τηλεσκόπιο θα μπορεί επίσης να ανιχνεύει απλά μόρια όπως το νερό και το υδροκυάνιο, τα οποία καθορίζουν πότε το αέριο θα συμπιστεί και θα θερμανθεί αρκετά ώστε να ξεκινήσουν οι θερμοπυρηνικές αντιδρασεις που τροφοδοτούν τα άστρα.

Planck

To παρατηρητήριο Herschel διατηρείται παγωμένο, όχι όμως τόσο παγωμένο όσο το Planck (ένθετη δεξιά), το οποίο σχεδιάστηκε να λειτουργεί μόλις 0,1 βαθμούς Κελσίου πάνω από το απόλυτο μηδέν, θερμοκρασία μικρότερη κι από ό,τι στο διαγαλαξιακό Διάστημα.

Το Planck θα προσφέρει τις ακριβέστερες μέχρι σήμερα μετρήσεις της μικροκυματικής ακτινοβολίας υποβάθρου (CMB), το απόφωτο

της αρχαιότερης ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που φώτισε το Σύμπαν.

Η ακτινοβολία CBM βρίσκεται παντού γύρω μας, παρουσιάζει όμως απειροελάχιστες διακυμάνσεις σε όλη την έκταση του ουρανού.

Οι διακυμάνσεις αυτές (αριστερά) επιτρέπουν στους επιστήμονες να υπολογίσουν το σχήμα και τη δομή του Σύμπαντος όπως ήταν λίγες εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια μετά τη γέννησή του, που χρονολογείται στα 13,7 δισ. έτη.

Προσφέρουν επίσης στοιχεία για τον «πληθωρισμό» του Σύμπαντος, μια φάση απίστευτα γρήγορης διόγκωσης λίγο μετά τη Μεγάλη Έκρηξη.

Το Planck είναι το τρίτο και το πλέον προηγμένο όργανο που μελετά τη μικροκυματική ακτινοβολία υποβάθρου, μετά τις ιστορικές αποστολές COBE και WMAP της NASA.

Θα περάσουν μερικές εβδομάδες μέχρι τα δύο πολύτιμα τηλεσκόπια να φτάσουν κοντά στο σημείο Λανγκράνζ 2, πέρα από την τροχιά της Σελήνης και πίσω από την πλευρά της Γης που έχει νύχτα.

Το Herschel θα αρχίσει τις παρατηρήσεις έπειτα από έξι μήνες δοκιμών, ενώ το Planck θα λειτουργήσει αρκετά νωρίτερα, περίπου ένα μήνα μετά την άφιξη στην τελική του τροχιά.